3 điểm nghẽn trong khai thác thị trường cộng đồng Pháp ngữ

Trong nhiều năm qua, Việt Nam luôn coi cộng đồng Pháp ngữ là những đối tác tin cậy, người bạn đồng hành trên con đường hội nhập và phát triển. Các quốc gia nói tiếng Pháp từ châu Âu, châu Phi đến châu Mỹ và châu Á đều chia sẻ những giá trị chung về đoàn kết, tôn trọng sự đa dạng văn hóa và mong muốn hợp tác cùng phát triển. Đây chính là nền tảng vững chắc để đẩy mạnh các hoạt động kinh tế - thương mại giữa hai bên. 

Việt Nam và các nước Pháp ngữ có thể bổ trợ thế mạnh cho nhau trong các lĩnh vực như kinh tế số, chuyển đổi xanh, năng lượng tái tạo, nông nghiệp công nghệ cao, du lịch bền vững và đổi mới sáng tạo.

Việt Nam với vị trí là cửa ngõ của Đông Nam Á, dân số trẻ, thị trường năng động và chính sách đầu tư minh bạch - sẵn sàng trở thành đối tác chiến lược và điểm đến hấp dẫn cho các doanh nghiệp Pháp ngữ.

Trong khi đó, các quốc gia Pháp ngữ châu Phi và châu Âu lại sở hữu nguồn tài nguyên phong phú, kinh nghiệm quản trị quốc tế và mạng lưới thị trường rộng lớn. Nếu biết kết nối đúng hướng, chúng ta có thể tạo nên một “vòng tròn hợp tác” mới, nơi doanh nghiệp Việt Nam mang công nghệ, kinh nghiệm sản xuất và tinh thần đổi mới; còn các đối tác Pháp ngữ mang đến nguồn lực, tri thức và mạng lưới toàn cầu. 

Đặc biệt, hợp tác Nam - Nam (South-South Cooperation), trong đó Việt Nam và các nước châu Phi đóng vai trò tiên phong, sẽ là hướng đi mang lại giá trị lâu dài - giúp các nền kinh tế đang phát triển cùng nâng cao năng lực cạnh tranh, cùng xây dựng mô hình phát triển bền vững và tự cường.

Khu vực châu Phi được đánh giá là động lực tăng trưởng của thế giới trong tương lai. Việc khai thác thị trường này không chỉ là một chiến lược ngoại giao mà còn là nhu cầu tất yếu đối với Việt Nam để đạt được hai mục tiêu phát triển quan trọng: Trở thành nước đang phát triển, công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030, và trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045.

Tại “Diễn đàn kinh tế Việt Nam - Pháp ngữ”, bà Nguyễn Phương Trà, Vụ trưởng Vụ Trung Đông và Châu Phi, Bộ Ngoại giao, cho biết mặc dù có thuận lợi lớn, hợp tác Việt Nam - châu Phi vẫn đối mặt với 3 điểm tồn tại chính, cản trở việc khai thác hết tiềm năng to lớn.

Thứ nhất là xa cách về địa lý và sự hiểu biết về nhau còn hạn chế. Theo bà Trà, khó khăn lớn nhất nằm ở cách vận dụng luật pháp của hai bên cũng khác nhau. Điều này thực sự là một điểm nghẽn khiến doanh nghiệp dễ va vấp, bị va vấp và chịu rủi ro, thậm chí là có thể vi phạm pháp luật.

Thứ hai là tồn tại về thể chế. Giữa Việt Nam và nhiều quốc gia khác đã có các hiệp định như khuyến khích bảo hộ đầu tư, hiệp định tránh đánh thuế hai lần, hiệp định về tương trợ tư pháp… Tuy nhiên, giữa Việt Nam và châu Phi, hiệp định và thể chế này thực sự là rất hạn chế.

Bà Trà cho biết Việt Nam chỉ ký được 5 hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư và 7 hiệp định tránh đánh thuế hai lần với 54 nước châu Phi. Đáng chú ý, trong vòng 10 và 15 năm vừa qua, chúng ta không ký thêm bất kỳ một hiệp định mới nào. Việc thiếu trao đổi đoàn cấp cao cũng là một hạn chế khiến hai bên không có cơ hội thúc đẩy đàm phán và ký kết các hiệp định tạo khung pháp lý cho hợp tác.

Thêm vào đó, Việt Nam chưa có một Hiệp định thương mại tự do (FTA) nào với các nước châu Phi. Việc thiếu các thể chế như vậy khiến môi trường pháp lý bảo đảm cho hợp tác rất khó khăn.

Thứ ba là thiếu ưu đãi từ chính sách của cả Việt Nam, cũng như của các nước châu Phi trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp.

Dù nhận thấy tiềm năng về phát triển nông nghiệp, hợp tác về khai khoáng, chế biến chế tạo…, nhưng trên thực tế, khi rà soát lại thì hầu như chưa có chính sách gì để hỗ trợ thúc đẩy các nội dung đó.

Chính những vấn đề tồn tại này đã dẫn đến hiệu quả hợp tác còn rất hạn chế. Tổng trao đổi thương mại của Việt Nam với các nước châu Phi chỉ chiếm khoảng 5% tổng kim ngạch thương mại của Việt Nam với toàn thế giới và đầu tư cũng còn chưa tương xứng với tiềm năng.

Để tận dụng cơ hội và vượt qua khó khăn, bà Trà đã đưa ra hai nhóm giải pháp trọng tâm, với sự tập trung cao độ từ Bộ Ngoại giao, gồm giải pháp dài hạn và giải pháp thực hiện ngay.

Nhóm giải pháp dài hạn nhằm xây dựng nền móng bền vững cho quan hệ đến năm 2030 và tầm nhìn 2035.

Cụ thể, theo bà Trà, cần tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ việc thiết lập các khuôn khổ hợp tác với các nước châu Phi. Tiếp theo là đồng thời hoàn thiện khung pháp lý toàn diện. Thực tế khung pháp lý còn quá ít, đặt mục tiêu trong vòng 5 năm tới, xây dựng, đàm phán và ký kết các Hiệp định khuyến khích bảo hộ đầu tư, Hiệp định tránh đánh thuế hai lần, các hiệp định kinh tế nhằm tạo nền tảng cho hợp tác. Trụ cột cuối cùng là xây dựng chính sách ưu đãi đặc thù. Cụ thể hóa Nghị quyết 68 -NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân bằng các biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân phát triển ở khu vực châu Phi. 

Nhóm giải pháp thực hiện ngay tập trung vào các hành động thực tiễn, không cần chờ đợi.

Theo bà Trà, đó là tăng cường tiếp cận thông tin và kết nối doanh nghiệp thông qua các diễn đàn phối hợp giữa các bên nhằm tạo cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp châu Phi có thể kết nối được với nhau. Bên cạnh đó, tổ chức khảo sát thực tế và quảng bá quy mô quốc gia.

Quan trọng nhất là cần có sự đồng hành, hỗ trợ của Nhà nước để tổ chức các hoạt động khảo sát thực tế, đưa doanh nghiệp đi tiếp cận, kết nối, quảng bá ở các thị trường tiềm năng.