3 sai lầm khiến nỗ lực tiết kiệm thành ra công cốc: Điều số 2 rất nhiều người mắc phải!

Tiết kiệm vốn là một trong những nền tảng quan trọng nhất để xây dựng sự ổn định tài chính cá nhân. Tuy nhiên trên thực tế, không ít người dù đã rất nỗ lực bắt tay vào làm nhưng cuối cùng vẫn thất bại, chẳng dư nổi 1 đồng. Nguyên nhân không hẳn đến từ việc thiếu kỷ luật, mà nhiều khi xuất phát từ những cách tiếp cận chưa hợp lý. 

1. Tiêu đã, dư bao nhiêu thì tiết kiệm

Chi tiêu trước, tiết kiệm sau có lẽ là sai lầm phổ biến nhất, nghĩa là mỗi tháng cứ chi tiêu thoải mái rồi dư chừng nào, tiết kiệm chừng đó. Cách làm này thì đương nhiên là "dễ thở", nhưng cái giá phải trả là tỷ lệ tiết kiệm luôn ở mức lẹt đẹt, thậm chí bằng 0. 

Bởi lẽ chi tiêu vốn là một vòng xoáy bất tận: Nhu cầu mỗi ngày mỗi khác, chưa kể cám dỗ mua sắm luôn xuất hiện từ mọi phía. Nếu không có nguyên tắc rõ ràng, "số tiền còn lại" hiếm khi đủ để bạn tiết kiệm một cách nghiêm túc.

Trong tài chính cá nhân, một nguyên tắc cơ bản được nhiều chuyên gia khuyên áp dụng là "Pay yourself first" - hiểu nôm na là hãy trả cho chính mình trước. Tức là ngay khi có thu nhập, bạn nên trích ra một khoản cố định để gửi tiết kiệm hoặc đầu tư, coi như một khoản chi bắt buộc. Phần còn lại mới dành cho sinh hoạt, mua sắm và giải trí. 

Việc này tạo ra một kỷ luật tài chính vững chắc. Thay vì bị động chờ đến cuối tháng mới xem còn lại bao nhiêu, bạn chủ động đặt việc tiết kiệm lên ưu tiên hàng đầu. Lâu dần, thói quen này giúp tích lũy ổn định mà không cần gò ép.

2. Đặt mục tiêu tiết kiệm quá "căng", kết cục rơi vào vòng xoáy "chi tiêu trả thù"

Không ít người khi bắt đầu tiết kiệm thường rất hăng hái và muốn đạt kết quả nhanh chóng. Họ đặt ra mục tiêu lớn, chẳng hạn mỗi tháng phải để dành tới 50% hay 70% thu nhập, bất kể mức lương hay nhu cầu sinh hoạt thực tế có ra sao. 

Con số này nghe có vẻ ấn tượng và lý tưởng, nhưng trong thực tế lại gây ra áp lực lớn. Khi phải thắt chặt chi tiêu quá mức, chúng ta dễ rơi vào trạng thái ức chế tâm lý. Và khi không chịu nổi sự gò bó, hiện tượng "chi tiêu trả thù" sẽ xuất hiện: Sau một thời gian tiết kiệm cực đoan, người ta có xu hướng bung xõa, mua sắm quá đà để bù đắp.

Hệ quả là số tiền dành dụm trước đó bị lấy ra tiêu sạch, thậm chí còn âm vào ngân sách. Thay vì coi tiết kiệm là một hành trình bền bỉ, nhiều người vô tình biến nó thành một cuộc đấu tranh đầy căng thẳng với chính bản thân. Đó là lý do vì sao các chuyên gia tài chính luôn khuyên rằng mục tiêu tiết kiệm cần thực tế, cân đối với thu nhập và nhu cầu. Bắt đầu từ mức vừa phải, ví dụ 10-20% thu nhập mỗi tháng, rồi nâng dần khi thu nhập tăng hoặc khi bạn đã quen với thói quen mới, sẽ giúp việc tiết kiệm duy trì ổn định lâu dài.

3. Không kiểm soát được cảm xúc dẫn đến chi tiêu bốc đồng

Tiền bạc không chỉ là con số khô khan trên giấy tờ, mà luôn gắn với cảm xúc. Nhiều người thất bại trong việc tiết kiệm không phải vì họ thiếu kiến thức tài chính, mà vì không quản trị được cảm xúc trước cám dỗ tiêu dùng. 

Những khuyến mãi "giảm giá sốc", những món đồ "mua ngay kẻo lỡ" hay cảm giác muốn tự thưởng sau một ngày mệt mỏi,... tất cả đều dễ dẫn đến các quyết định chi tiêu bốc đồng. Vấn đề là sau mỗi lần như vậy, ngân sách lại bị thâm hụt, khiến kế hoạch tiết kiệm chệch hướng.

Để hạn chế tình trạng này, điều quan trọng là nhận diện được "tác nhân cảm xúc" của bản thân. Một số người dễ yếu lòng trước khuyến mãi, số khác lại dễ tiêu khi đi mua sắm cùng bạn bè,... Khi hiểu rõ điểm yếu của mình, bạn sẽ có biện pháp kiểm soát, chẳng hạn đặt giới hạn chi tiêu cho từng hạng mục, tránh lưu thẻ trong các ứng dụng mua sắm, hoặc tạo khoảng chờ 24 tiếng trước khi quyết định chốt đơn.

Kỹ năng quản trị cảm xúc tài chính không chỉ giúp bạn tiết kiệm hiệu quả hơn, mà còn giúp hình thành thói quen tiêu dùng có ý thức, tránh được những nuối tiếc sau này.