5 dấu hiệu cảnh báo một công ty đang trên đà phá sản

Trong môi trường kinh doanh biến động mạnh, phá sản không còn là “chuyện hiếm” với cả doanh nghiệp lớn lẫn nhỏ. Tổ chức Thống kê Lao động Mỹ (BLS) cho biết, khoảng 50% doanh nghiệp mới thành lập sẽ đóng cửa trong 5 năm đầu, và nguyên nhân thường không đến bất ngờ, mà đã xuất hiện những tín hiệu từ trước.

1. Dòng tiền âm kéo dài

Một công ty có thể báo lãi trên báo cáo tài chính nhưng vẫn sụp đổ nếu không duy trì được dòng tiền dương. Dòng tiền âm liên tục phản ánh việc doanh nghiệp không đủ tiền mặt để trang trải các khoản chi ngắn hạn như lương, nguyên vật liệu, hay thanh toán cho nhà cung cấp.

Ví dụ, tập đoàn bán lẻ Toys “R” Us từng đạt doanh thu hàng tỷ USD, nhưng dòng tiền bị hút cạn bởi nợ vay lớn và chi phí vận hành. Khi không thể xoay vốn ngắn hạn, doanh nghiệp buộc phải tuyên bố phá sản năm 2017.

Dấu hiệu nhận biết: doanh nghiệp thường xuyên vay nóng, bán tài sản nhanh để bù tiền mặt, chậm thanh toán lương hoặc kéo dài công nợ với nhà cung cấp.

2. Nợ vay phình to, khả năng trả nợ suy giảm

Khi tỷ lệ nợ vay trên vốn chủ sở hữu (debt-to-equity ratio) vượt quá 2 lần và không có kế hoạch tăng trưởng tương ứng, đó là lời cảnh báo đỏ. Lãi suất cao cộng với doanh thu giảm khiến gánh nặng nợ trở thành “quả bom nổ chậm”.

Trường hợp Evergrande (Trung Quốc) là minh chứng rõ ràng: vay nợ hơn 300 tỷ USD để mở rộng dự án bất động sản, nhưng doanh số bán giảm mạnh và chính sách siết tín dụng bất động sản của chính phủ đã đẩy tập đoàn vào vòng xoáy mất khả năng thanh toán.

Dấu hiệu nhận biết: doanh nghiệp tái cấp vốn liên tục, phát hành trái phiếu lãi suất cao, hoặc tìm mọi cách gia hạn nợ.

3. Doanh thu sụt giảm liên tiếp, thị phần bị thu hẹp

Một công ty mất dần khách hàng trong nhiều quý liên tiếp thường khó phục hồi, đặc biệt khi thị phần bị đối thủ chiếm lĩnh. Nguyên nhân có thể đến từ thay đổi nhu cầu thị trường, sản phẩm lỗi thời, hoặc chiến lược marketing kém hiệu quả.

Ví dụ, Nokia từng dẫn đầu ngành di động nhưng mất thị phần nhanh chóng khi không kịp chuyển hướng sang smartphone. Doanh thu sụt giảm khiến công ty phải bán lại mảng kinh doanh điện thoại cho Microsoft.

Dấu hiệu nhận biết: doanh số giảm 3–4 quý liên tục, khách hàng trung thành chuyển sang đối thủ, hoặc chi phí marketing tăng mạnh nhưng hiệu quả thấp.

4. Thay đổi nhân sự cấp cao dồn dập

Khi CEO, CFO hoặc các vị trí quản lý chủ chốt liên tục rời đi trong thời gian ngắn, đó có thể là biểu hiện nội bộ bất ổn. Những thay đổi này thường kéo theo mất phương hướng chiến lược, ảnh hưởng niềm tin của nhà đầu tư và nhân viên.

Theo báo cáo của PwC, 40% công ty phá sản tại Mỹ trong 10 năm qua đã trải qua ít nhất 2 lần thay CEO trong vòng 24 tháng trước khi nộp đơn phá sản. Việc thay đổi nhân sự cấp cao liên tục thường song hành với xung đột cổ đông, áp lực tài chính, hoặc bất đồng về định hướng kinh doanh.

Dấu hiệu nhận biết: các thông cáo nhân sự xuất hiện dồn dập, hoặc lãnh đạo rời đi không kèm lời giải thích rõ ràng.

Niềm tin là “tài sản vô hình” nhưng khi đã mất, hậu quả tài chính đến rất nhanh. Nhà đầu tư ngừng rót vốn, đối tác yêu cầu thanh toán trước, khách hàng chuyển sang thương hiệu khác — tất cả đẩy doanh nghiệp vào thế bí.

Trường hợp startup thương mại điện tử Zilingo (Singapore) là ví dụ. Sau khi bị cáo buộc sai phạm tài chính và quản trị, công ty mất niềm tin từ cả nhà đầu tư lẫn nhân viên, dẫn đến dòng tiền cạn kiệt và phải đóng cửa.

Dấu hiệu nhận biết: cổ phiếu bị bán tháo, hợp đồng bị hủy, hoặc truyền thông liên tục đăng tin tiêu cực về công ty.

Phá sản thường không phải cú sốc bất ngờ, mà là hậu quả của chuỗi tín hiệu cảnh báo kéo dài. Nhận diện sớm, hành động quyết liệt và minh bạch với các bên liên quan là cách duy nhất để đổi hướng trước khi quá muộn.