95% giá trị xuất khẩu hàng điện tử thuộc doanh nghiệp FDI

Theo báo cáo của Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), giai đoạn 2010-2019, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu hàng điện tử của Việt Nam bình quân trên 50%. Năm 2019, ngành điện tử xuất khẩu trên 87 tỷ USD với sản lượng sản xuất điện thoại di động trong nước đạt 215,2 triệu cái; sản phẩm ti vi ước tính đạt 14,626 triệu cái. Hầu hết sản phẩm ngành điện tử tăng trưởng khá cao, đạt và vượt kế hoạch đề ra.

Theo số liệu cập nhật đến hết quý I năm nay, điện tử nằm trong các ngành có kim ngạch xuất khẩu trên 5 tỷ USD. Đáng kể nhất, xuất khẩu điện thoại và linh kiện đạt 14,1 tỷ USD, tăng hơn 9% so với cùng kỳ 2020 và chiếm trên 18% tổng kim ngạch xuất khẩu. Mặt hàng điện tử, máy tính và linh kiện đạt 12 tỷ USD, tăng trên 31%.

Giá trị xuất khẩu cao, góp tỷ trọng đáng kể trong tổng kim ngạch xuất khẩu chung, nhưng đánh giá của Bộ Công Thương, xuất khẩu hàng điện tử vẫn thuộc về khu vực có vốn đầu tư nước ngoài. "Tới 95% giá trị xuất khẩu hàng điện tử nằm trong tay doanh nghiệp vốn ngoại", Cục Công nghiệp nhận xét.

Riêng 3 tháng đầu năm nay, ở một số mặt hàng như điện thoại và linh kiện, giá trị xuất khẩu của khối ngoại chiếm trên 99%; điện tử, máy tính và linh kiện là 98%...

Nguyên nhân của bất cập này, theo cơ quan quản lý, do tỷ lệ nội địa hóa ngành điện tử hiện nay rất thấp, chỉ 5-10%. Các sản phẩm điện tử trên thị trường Việt Nam đa số là hàng nhập khẩu nguyên chiếc hoặc lắp ráp trong nước bằng phần lớn các linh kiện nhập khẩu. Doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ ngành điện tử trong nước đã tham gia vào chuỗi giá trị của ngành, nhưng phần lớn cung cấp các sản phẩm hàm lượng công nghệ, giá trị thấp.

Trong khi đó, các doanh nghiệp điện tử nội địa có tiếng trước đây đang phát triển chậm lại hoặc mất dần thương hiệu và chiếm thị phần nhỏ. Một số nhãn hiệu điện tử trong nước mới nổi như điện thoại BPhone, Vsmart, Vietel... song thị trường điện - điện tử dân dụng chủ yếu do các thương hiệu nước ngoài chiếm lĩnh.

Bên cạnh đó, thông qua một số chương trình, dự án hợp tác với các doanh nghiệp FDI, các doanh nghiệp trong nước cho thấy sự nỗ lực nâng cao chất lượng sản phẩm, khả năng cạnh tranh để gia nhập vào chuỗi cung ứng của các FDI. Chẳng hạn, số nhà cung ứng cấp 1 thuần Việt cho Samsung Việt Nam tăng từ 4 lên 35 nhà cung cấp trong 4 năm.

Tuy nhiên, ngành điện - điện tử vẫn thiếu sản phẩm chủ lực mang tính chiến lược để dẫn dắt thị trường. Cục Công nghiệp đề xuất, Chính phủ xây dựng các biện pháp bảo vệ thị trường điện - điện tử tiêu dùng (như thuế phòng vệ, hàng rào kỹ thuật, chống gian lận thương mại, hàng giả và hàng nhâp lậu...); hoàn thiện khung pháp lý quy định hàng hoá xuất xứ Việt Nam. Song song đó, chính sách hỗ trợ một số doanh nghiệp nội địa triển vọng trong lĩnh vực điện tử cũng cần được hoạch định, nhằm đưa số này phát triển thành "doanh nghiệp dẫn dắt thị trường điện tử trong nước, nhất là ngành hàng điện - điện tử gia dụng".