ATK Định Hóa Thái Nguyên - 'Địa chỉ đỏ' giáo dục truyền thống cách mạng Việt Nam

Trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1946 - 1954) các huyện Định Hóa, Đại Từ, Phú Lương, Võ Nhai (Thái Nguyên) cùng các huyện Yên Sơn, Chiêm Hóa, Sơn Dương (Tuyên Quang) và Chợ Đồn (Bắc Kạn) đã vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trung ương Đảng, Chính phủ chọn làm An Toàn Khu (ATK) Trung ương lãnh đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đi đến thắng lợi, bởi nơi đây đáp ứng được đầy đủ các yếu tố “thiên thời, địa lợi, nhân hòa”, “tiến khả dĩ công, thoái khả dĩ thủ” (tức “Tiến có thể đánh, lui có thể giữ”). 

Thời kỳ vận động Cách mạng tháng Tám (1939 - 1945), Định Hóa là một trong 3 căn cứ cách mạng nổi tiếng của cả nước (sau Cao Bằng và Bắc Sơn - Võ Nhai), là một trong hai huyện giành chính quyền sớm nhất của tỉnh Thái Nguyên (26/3/1945). Sau khi thoát khỏi ách thống trị của thực dân, phong kiến đồng bào nhân dân các dân tộc huyện Định Hóa một lòng theo Đảng, gắn bó với cách mạng, đúng như nhận định của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Cách mạng đã do Việt Bắc mà thành công, thì kháng chiến sẽ do Việt Bắc mà thắng lợi". 

Việc chọn ATK Định Hóa và các vùng tiếp giáp trở thành "Thủ đô kháng chiến" đã thể hiện tầm nhìn chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Trung ương Đảng và Chính phủ. Ngay từ cuối năm 1940, khi còn hoạt động ở Tĩnh Tây (Trung Quốc) Người nói: "Căn cứ địa Cao Bằng sẽ mở ra triển vọng lớn lao cho cách mạng nước ta. Cao Bằng có phong trào tốt từ trước, lại kề sát biên giới, lấy đó làm cơ sở liên lạc quốc tế rất thuận lợi", nhưng đồng thời Người nhấn mạnh "từ Cao Bằng còn phải phát triển về Thái Nguyên và thông xuống nữa mới có thể tiếp xúc với toàn quốc được. Có nối phong trào được với Thái Nguyên và toàn quốc thì khi phát động đấu tranh vũ trang lúc thuận lợi có thể tiến công, lúc khó khăn có thể giữ".

Tại ATK Định Hóa đã diễn ra nhiều quyết sách quan trọng trong lịch sử kháng chiến chống Thực dân Pháp của dân tộc. Cũng chính từ nơi đây nhiều quyết định quan trọng liên quan đến vận mệnh của đất nước được ra đời: Đó là ngày 15/10/1947, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã ra chỉ thị "Phải phá tan cuộc tấn công mùa Đông của giặc Pháp" nêu lên phương hướng và những hành động cụ thể cho quân và dân Việt Bắc. Vào tháng 10/1947, tại xã Điềm Mặc thuộc ATK Định Hóa, Chủ tịch Hồ Chí Minh với bút danh X.Y.Z đã viết và sửa chữa tác phẩm "Sửa đổi lối làm việc", những nội dung của tác phẩm vẫn còn nguyên giá trị đến ngày hôm nay.

Từ ATK Định Hóa Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Trung ương Đảng đã họp bàn quyết định mở các chiến dịch: Trung Du (1950-1951), Hòa Bình (1951-1952), Tây Bắc (1952), Thượng Lào (1953) quyết sách quan trọng. Tại nơi đây đã ra đời nhiều cơ quan trung ương, quân đội, bộ, ngành và các đoàn thể như: Trường Đảng Nguyễn Ái Quốc Làng Luông, Bộ Tổng Tham mưu, Tổng Cục Chính Trị, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Tổng Bộ Việt Minh… là nơi diễn ra nhiều hoạt động ngoại giao của Đảng và và Nhà nước ta thời kỳ đó: Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp nhiều đoàn khách cấp cao của nước ngoài như: Hoàng Thân Xuphanuvông (Lào), đồng chí Lê ô Phige thành viên Ban lãnh đạo Đảng Cộng sản Pháp, nghị sĩ quốc hội Pháp; các chuyên gia quân sự Trung Quốc; các nhà báo, nhà làm phim, đạo diễn Liên Xô Roman Cacmen… Đặc biệt ngày 06/12/1953, tại đồi Tỉn Keo Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ trì Bộ Chính trị hạ quyết tâm mở chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử để làm nên chiến thắng "lừng lẫy năm châu chấn động địa cầu".

Cùng với các di tích của vùng chiến khu Việt Bắc, Khu di tích ATK Định Hóa được đánh giá "là một quần thể di tích quan trọng bậc nhất của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX". Ban quản lý Khu di tích Lịch sử - Sinh thái ATK Định Hóa, Thái Nguyên luôn cố gắng, nỗ lực khắc phục mọi khó khăn để làm tốt công tác tuyên truyền phát huy các giá trị di tích và phát triển du lịch, giáo dục truyền thống cách mạng, để xứng tầm với giá trị là khu di tích Quốc gia đặc biệt. 

ATK Ðịnh Hóa được tỉnh Thái Nguyên đề xuất quan tâm đầu tư từ năm 1995, dự án "Bảo vệ, tôn tạo di tích lịch sử cách mạng và phát triển kinh tế xã hội vùng ATK Định Hóa, tỉnh Bắc Thái (1995-2000)" đã được trình Chính phủ, đúng dịp kỷ niệm 50 năm ngày Bác Hồ cùng trung ương Đảng, Chính phủ về ATK ở và làm việc, lãnh đạo cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp giành thắng lợi (20/5/1947 - 20/5/1997).

Ngày 17/5/1997, cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã trở về thăm ATK Định Hoá và cắt băng khánh thành Nhà trưng bày ATK Định Hóa là bước chuyển mình cho chương trình, dự án đầu tư cơ sở hạ tầng để ATK Định Hoá đổi thay phát triển kinh tế - xã hội của địa phương gắn với du lịch lịch sử về nguồn chiến khu cách mạng. Nhân kỷ niệm 115 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2005), Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội và tỉnh Thái Nguyên long trọng tổ chức lễ khánh thành bàn giao công trình Nhà tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh được Đảng bộ, chính quyền, nhân dân Thủ đô Hà Nội tặng "Thủ đô kháng chiến" Thái Nguyên và được đón đồng chí Nguyễn Phú Trọng - Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội, nay là Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng về thăm, trồng cây đa đỏ lưu niệm, đây là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt với ATK Định Hóa.

Năm 1999, Đề án quy hoạch tổng thể đầu tư phục hồi tôn tạo, bảo tồn phát huy di tích Chiến khu Việt Bắc được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 984/QĐ-TTg ngày 02/10/1999, từ đó triển khai các dự án đầu tư, tôn tạo, phục hồi di tích, hàng năm nghiên cứu lập hồ sơ khoa học xếp hạng các di tích, đầu tư tu bổ tôn tạo di tích, hình thành cụm điểm tham quan giáo dục truyền thống cách mạng, "uống ước nhớ nguồn" phối hợp với các cơ quan trung ương, quân đội, Bộ, ngành, đoàn thể, mọi tầng lớp nhân dân tổ chức hoạt động hành hương về nguồn, tri ân, ủng hộ người dân vùng ATK vào dịp kỷ niệm ngày lễ, tết, ngày truyền thống hàng năm. 

Người dân được cấp chính quyền quan tâm, hỗ trợ phục dựng lễ hội Lồng Tồng của đồng bào dân tộc Tày ATK Định Hoá vào dịp Tết Nguyên Đán mùa xuân hàng năm (mùng 9,10 tháng Giêng) bảo tồn bản sắc văn hoá dân tộc, thu hút nhân dân và khách thập phương dâng hương tưởng nhớ Bác Hồ và các anh hùng cách mạng đã công hiến, hy sinh cho đất nước. Hiện tại trên địa bàn huyện Định Hoá có 182 điểm di tích lịch sử (năm 2012 huyện được Thủ tướng Chính phủ quyết định công nhận là Khu di tích quốc gia đặc biệt ATK Định Hóa).

Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử ATK Chiến khu Việt Bắc, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1318/QĐ-TTg ngày 06/8/2013 phê duyệt Đề án phát triển kinh tế xã hội vùng trung tâm ATK Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2013 - 2020; Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 07/3/2016 phê duyệt Quy hoạch xây dựng liên vùng chiến khu cách mạng ATK Thái Nguyên - Tuyên Quang - Bắc Kạn đến năm 2030; Quyết định số 1008/QĐ-TTg ngày 24/6/2021 phê duyệt Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi, Di tích quốc gia đặc biệt An toàn khu (ATK) Định Hóa gắn với phát triển du lịch tỉnh Thái Nguyên với tổng diện tích quy hoạch là 197 ha thuộc địa bàn các xã: Phú Đình, Điềm Mặc, Bảo Linh, Định Biên, thị trấn Chợ Chu, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên và các khu vực cảnh quan, di tích phụ cận có liên quan, nhằm tiếp tục bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt ATK Định Hóa, trở thành điểm quan trọng về nguồn, giáo dục truyền thống lịch sử cách mạng cho các thế hệ người Việt Nam, là điểm du lịch lịch sử, văn hóa đặc sắc của tỉnh Thái Nguyên và vùng Việt Bắc.