Bí mật trong cánh rừng nguyên sinh hiếm hoi của Việt Nam

Ở vùng núi Tây Nguyên, nơi những tán rừng Chư Yang Sin trải rộng như một bức tranh xanh bất tận, có những con người lặng lẽ đối mặt với nguy hiểm thường trực để giữ gìn báu vật thiên nhiên.

Câu chuyện của kiểm lâm Ngô Đức Liên, người may mắn sống sót sau khi bị lâm tặc bắn 17 mảnh đạn vào người, là một lát cắt đau đớn về sự hy sinh thầm lặng của những người giữ rừng.

Vườn Quốc gia Chư Yang Sin, với gần 60.000 hecta rừng nguyên sinh – một trong những cánh rừng nguyên sinh hiếm hoi còn sót lại ở Việt Nam – không chỉ là nhà của hổ, voi và tê tê, mà còn là nơi sinh sống của hàng ngàn người dân tộc thiểu số M'Nông, Ê Đê và H'Mông.

Nhưng đằng sau vẻ đẹp ấy là những câu chuyện đời thực, nơi rừng bị đe dọa bởi bàn tay con người, và chính con người lại là chìa khóa để cứu lấy nó.

Đó là tinh thần của dự án "Bạn Của Rừng", do tổ chức WildAct khởi xướng từ năm 2022, không phải bằng lệnh cấm khô khan, mà bằng cách trao quyền cho những người đang sống sát bên rừng.

"Bạn Của Rừng" được hình thành dựa trên một tôn chỉ cốt lõi và đầy tính nhân văn: "Sự sống của những cánh rừng đang nằm trong tay con người, muốn giữ rừng an toàn thì chúng ta phải đảm bảo đời sống cho người dân địa phương trước".

Từ thợ săn thành Người bảo vệ rừng

Đây là phát kiến táo bạo và đột phá nhất của dự án "Bạn Của Rừng".

Thay vì đối đầu, dự án đã bền bỉ thuyết phục người dân và hợp tác với chính quyền để đào tạo những người từng là thợ săn trở thành thành viên của Đội Cộng đồng Tuần tra Bảo vệ Rừng.

Sau 2 năm, đội ngũ này gồm 100% người dân tộc thiểu số – những người từng là thợ săn trái phép, giờ đây ngày đêm cộng tác cùng các trạm kiểm lâm tại VQG Chư Yang Sin, thực hiện công tác bảo vệ rừng một cách hiệu quả.

Sáng kiến này không chỉ tăng cường nhân lực tuần tra mà còn biến tri thức bản địa của họ thành một công cụ bảo tồn hiệu quả, đồng thời giải quyết xung đột một cách gốc rễ.

Đây mới chỉ là một phần hành động trong Giai đoạn 1 của dự án "Bạn của rừng".

WildAct cho biết, "Bạn của rừng" được vạch ra theo một lộ trình chiến lược, bền bỉ và có chiều sâu tại Vườn Quốc Gia Chư Yang Sin và khu vực vùng đệm từ 2022.

Giai đoạn 1 - Xây dựng nền móng (2022 - 2024): Đây là giai đoạn kiên trì biến những ý tưởng táo bạo thành hiện thực. WildAct đã phối hợp chặt chẽ với Vườn Quốc gia Chư Yang Sin để thành lập Đội Cộng đồng Tuần tra Bảo vệ Rừng, ra mắt Quỹ Cộng Đồng, tổ chức Giải thưởng Người Giữ Rừng Chư Yang Sin, thực hiện chiến dịch “Mầm Non của Rừng” và triển khai các khóa tập huấn đầu tiên. Giai đoạn này tập trung vào việc xây dựng lòng tin với địa phương và chứng minh tính hiệu quả của mô hình.

Giai đoạn 2 - Phát triển (2025 - 2030): Dựa trên nền tảng thành công, dự án sẽ bền bỉ mở rộng quy mô, tuyển thêm ít nhất 2 Đội Cộng đồng Tuần tra Bảo vệ Rừng, lồng ghép các chương trình giáo dục về sức khỏe sinh sản và bình đẳng giới tại địa phương, và triển khai các mô hình nông-lâm kết hợp (như trồng ca cao) để tạo sinh kế bền vững cho người dân.

Bên cạnh đó, mở rộng kết nối các nguồn lực xã hội, đặc biệt là các doanh nghiệp nhằm chung tay bảo tồn sinh cảnh rừng Chư Yang Sin cũng như hỗ trợ bà con người dân địa phương.

Giai đoạn 3 - Lan tỏa (2030 - 2035): Chia sẻ và nhân rộng mô hình bảo tồn lấy con người làm trọng tâm đến các khu vực khác trên cả nước, biến những bài học từ Chư Yang Sin thành giải pháp cho các cánh rừng khác của Việt Nam.

Thành quả từ năm 2022 đến nay, dự án đã huy động được hơn 7,5 tỷ đồng để duy trì các hoạt động; bảo vệ hiệu quả 60.000 hecta rừng và tăng quần thể động vật quý hiếm; tháo dỡ hơn 5.200 bẫy thú; thu hút được nhiều người dân tham gia vào các mô hình xóa đói giảm nghèo...

"Bạn Của Rừng" nhắc nhở chúng ta rằng, bảo tồn không phải cuộc chiến chống lại con người, mà là hành trình cùng nhau hàng động. Ở Chư Yang Sin, rừng không còn cô đơn – nó có những người bạn thực sự.

Đó chính là con đường phụng sự bền vững nhất để con người và thiên nhiên cùng phát triển "thịnh vượng".