Bộ Xây dựng chỉ rõ nguyên nhân tình trạng ngập úng đô thị

Theo Bộ Xây dựng, tác động của điều kiện tự nhiên và biến đổi khí hậu là nguyên nhân khách quan, ảnh hưởng lớn đến tình trạng ngập úng tại nhiều đô thị trên cả nước.

Bên cạnh yếu tố khí hậu, Bộ Xây dựng còn cho rằng quá trình đô thị hóa nhanh cũng là nguyên nhân quan trọng. Tính đến cuối năm 2024, cả nước có khoảng 900 đô thị, trong đó hơn 200 đô thị từ loại IV trở lên. Song phần lớn hệ thống thoát nước lại được xây dựng cách đây hơn 50 năm. Nhiều nơi vẫn sử dụng hệ thống thoát nước chung (nước mưa và nước thải dùng chung đường ống), khiến năng lực tiêu thoát không đồng đều. Hiện tỷ lệ chiều dài cống thoát nước bình quân mới đạt 0,7m/người, bằng khoảng 1/3 mức trung bình của thế giới.

Ngoài ra, diện tích trữ nước tự nhiên như ao hồ, kênh rạch, ruộng trũng bị san lấp để phát triển đô thị cũng giảm mạnh. Việc bê tông hóa mặt đất khiến khả năng thấm nước tự nhiên thấp, dẫn tới nước mưa không kịp thoát và gây ngập cục bộ ở nhiều nơi.

Về công tác quy hoạch, Bộ Xây dựng thông tin hiện có 6 thành phố trực thuộc trung ương đã lập quy hoạch chuyên ngành thoát nước và quy hoạch cao độ nền. Tuy nhiên, các đồ án này được xây dựng từ lâu, chưa được điều chỉnh phù hợp với tốc độ đô thị hóa, gia tăng dân số và đặc biệt là chưa tính đến đầy đủ yếu tố biến đổi khí hậu, nước biển dâng. Tại 28 tỉnh còn lại, nội dung thoát nước chỉ được tích hợp trong quy hoạch tỉnh, mang tính định hướng chung, thiếu dữ liệu kỹ thuật và chưa có tính đồng bộ giữa các cấp quy hoạch.

Một vấn đề đáng chú ý khác là thiếu nguồn lực đầu tư. Theo tổng hợp của Bộ Xây dựng, ngân sách nhà nước mới đáp ứng được khoảng 60% nhu cầu đầu tư cho lĩnh vực thoát nước. Mức chi cho hạ tầng thoát nước và xử lý nước thải còn thấp, trong khi chưa có cơ chế khuyến khích khu vực tư nhân hoặc các hình thức hợp tác công - tư (PPP) tham gia. Trong 336 dự án PPP đã ký kết thời gian qua, hầu hết thuộc lĩnh vực giao thông, năng lượng và hạ tầng kỹ thuật khác, gần như không có dự án nào về thoát nước và xử lý nước thải.

Đặc biệt, ý thức bảo vệ hệ thống thoát nước của cộng đồng chưa cao, hành vi xả rác thải xuống hồ điều hòa, mương thoát nước, lấp bịt ga thu nước của người dân còn diễn ra khá phổ biến cũng là một nguyên nhân góp phần làm giảm khả năng tiêu thoát nước của hệ thống nên dẫn đến ngập úng.