Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam - Một công trình nghiên cứu công phu, toàn diện, khoa học

Thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 không chỉ có tầm vóc lịch sử và ý nghĩa thời đại sâu sắc, chấm dứt hơn 80 năm đô hộ tàn bạo của thực dân Pháp và gần 5 năm thống trị của phát xít Nhật, mà còn chấm dứt chế độ quân chủ tồn tại hơn một nghìn năm trên đất nước ta, thành lập Nhà nước dân chủ nhân dân, Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân là chủ và làm chủ. Từ thân phận nô lệ, Nhân dân Việt Nam đã trở thành người dân một nước độc lập, tự do.

Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thàng công và thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025), Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật trân trọng giới thiệu đến bạn đọc cuốn sách Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam: Khi toàn dân tộc quyết "đem sức ta mà tự giải phóng cho ta do GS.TS. Phạm Hồng Tung biên soạn. Cuốn sách là công trình chuyên khảo nghiên cứu công phu, được xây dựng trên cơ sở tiếp cận liên ngành, vận dụng phương pháp luận khoa học của sử học hiện đại, kết hợp với việc khai thác, xử lý nguồn sử liệu phong phú, đa dạng trong và ngoài nước.

Nội dung cuốn sách tập trung phân tích một cách hệ thống, toàn diện, sâu sắc về Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam: tình hình Việt Nam dưới ách thống trị của thực dân Pháp vàquân đội Nhật Bản; đường lối, chiến lược của Đảng Cộng sản Đông Dương, sự ra đời của Mặt trận Việt Minh nhằm thúc đẩy sự phát triển của phong trào cách mạng, thái độ của các nước Đồng minh đối với Đông Dương trước ngày 9/3/1945; cuộc đảo chính của quân đội Nhật (9/3/1945) và những biến đổi về chính trị ở Việt Nam cũng như bước phát triển nhảy vọt của phong trào yêu nước và cách mạng ở Việt Nam; quá trình giành chính quyền "đem sức ta mà tự giải phóng cho ta" dưới sự lãnh đạo của Đảng, Mặt trận Việt Minh và Chủ tịch Hồ Chí Minh, thành lập Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa; đặc điểm, tính chất và ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Qua công trình, tác giả rút ra một loạt những kết luận quan trọng, có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc.

Thứ nhất, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là đỉnh cao của toàn bộ cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do, thống nhất Tổ quốc, dân chủ và tiến bộ xã hội mà dân tộc Việt Nam đã bền bỉ, anh dũng tiến hành liên tục trong suốt thời gian từ năm 1858 đến năm 1945.

Thứ hai, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là kết quả của sự vùng lên quật khởi của toàn thể dân tộc Việt Nam dưới sự lãnh đạo sáng suốt, tài tình của Đảng Cộng sản Đông Dương và lãnh tụ Hồ Chí Minh.

Thứ ba, thắng lợi của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là kết quả của sự tác động nhuần nhuyễn giữa các yếu tố chủ quan và khách quan, trong đó yếu tố chủ quan giữ vai trò quyết định nhất.

Thứ tư, xét về hình thái diễn biến, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là kết quả của sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa các cuộc đấu tranh trên các địa hạt chính trị, quân sự, văn hóa, ngoại giao; giữa cuộc đấu tranh ở thành thị và ở nông thôn của tất cả các tầng lớp, các giai cấp, trong đó quần chúng nhân dân lao động giữ vai trò quan trọng nhất.

Thứ năm, tuy cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền đã diễn ra ở từng địa phương dưới những hình thức phong phú và với những lộ trình khác nhau, về căn bản Cách mạng Tháng Tám năm 1945 vẫn là một quá trình lịch sử thống nhất trên phạm vi toàn quốc ở những đặc điểm chính.

Thứ sáu, Cách mạng Tháng Tám năm 1945 tuy đã giành được thắng lợi căn bản và to lớn, nhưng vẫn còn một số nhiệm vụ phải được tiếp tục hoàn thành trong các giai đoạn cách mạng sau này.

Giá trị nổi bật của cuốn sách không chỉ dừng lại ở việc tái hiện sinh động, chân thực bối cảnh, lực lượng, sự chuẩn bị, thời cơ và tiến trình của Cách mạng Tháng Tám, mà tác giả còn cung cấp những phân tích khoa học, sâu sắc, giúp bạn đọc có nhận thức đầy đủ hơn về đặc điểm, tính chất, ý nghĩa và bài học lịch sử của Cách mạng Tháng Tám 1945 đặt trong hoàn cảnh lịch sử của dân tộc Việt Nam, tình hình của khu vực, bối cảnh của thế giới. 

Sự phân tích một cách tổng thể, nhìn nhận, đánh giá bối cảnh, sự tác động dưới nhiều chiều cạnh, tác giả khẳng định một cách rõ ràng, bằng những luận chứng chặt chẽ, khoa học, khách quan, cụ thể: Thắng lợi của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 không phải là một "cơ may", một sự "tình cờ" do kết quả của việc xuất hiện một "khoảng trống quyền lực" như của quan niệm một số học giả phương Tây. Dù có xuất hiện một "khoảng trống quyền lực" như vậy thì điều kiện đó cũng mở ra cơ hội gần tương tự như nhau trên toàn bán đảo Đông Dương, với cách nước Đông Nam Á, nhưng trên thực tế cách mạng chỉ nổ ra và thắng lợi ở Việt Nam. 

Thêm nữa, ngay tại Việt Nam thì cơ hội cũng mở ra thời cơ như nhau cho nhiều lực lượng và đảng phái, nhưng cuối cùng, chỉ có lực lượng cách mạng do Đảng Cộng sản Đông Dương và Mặt trận Việt Minh lãnh đạo mới chớp đúng thời cơ và đoàn kết, huy động được toàn thể lực lượng dân chúngđứng lên giành chính quyền trên quy mô toàn quốc. 

Một cuộc cách mạng diễn ra trên phạm vi rộng lớn và thắng lợi nhanh chóng, ít đổ máu, điều đó có thể thấy rằng những yếu tố chủ quan, yếu tố bên trong, mà vai trò lãnh đạo và tổ chức của Đảng Cộng sản Đông Dương và Việt Minh mới là những yếu tố quyết định nhất đối với thắng lợi của cuộc Cách mạng Tháng Tám.

Đồng thời, công trình nghiên cứu này cũng góp phần khẳng định giá trị bền vững của tư tưởng đại đoàn kết dân tộc, của đường lối độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội - những di sản vô giá mà Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho dân tộc ta.

Việc xuất bản cuốn sách Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam: Khi toàn dân tộc quyết "đem sức ta mà tự giải phóng cho ta" có ý nghĩa thiết thực, góp phần làm sáng tỏ hơn những giá trị trường tồn của sự kiện lịch sử trọng đại này, đồng thời giáo dục, bồi dưỡng lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc và trách nhiệm của các thế hệ người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay. Đây là công trình nghiên cứu có giá trị, cần thiết đối với các nhà nghiên cứu, giảng dạy, sinh viên, học sinh và đông đảo bạn đọc quan tâm đến lịch sử dân tộc.

Cuốn sách là công trình nghiên cứu đồ sộ, công phu, toàn diện của GS.TS. Phạm Hồng Tung - một nhà khoa học uy tín, đã dành thời gian gần 40 năm nghiên cứu về lịch sử Việt Nam thời kỳ cận - hiện đại, đặc biệt là nghiên cứu chuyên sâu về Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Cuốn sách là một tài liệu quý, góp phần lan tỏa sâu rộng những giá trị lịch sử và bài học cách mạng của dân tộc Việt Nam trong giai đoạn hiện nay và mai sau.