Cần có chính sách hỗ trợ ngành chăn nuôi trong nước vượt qua giai đoạn "rơi tự do"

Số liệu từ Cục Chăn nuôi (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), tổng số lợn, bò, gia cầm của cả nước đều tăng so với cùng kỳ năm 2020. Tuy nhiên từ nay đến cuối năm, ngành chăn nuôi cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp hữu hiệu để ứng phó những thách thức từ thực tế.

Theo Quyền Cục trưởng Cục Chăn nuôi Dương Tất Thắng, khó khăn đầu tiên là tình hình dịch bệnh trên đàn vật nuôi vẫn diễn biến khó lường. Dịch tả lợn châu Phi, dịch lở mồm long móng, viêm da nổi cục trên trâu, bò còn xuất hiện ở nhiều địa phương. Tại một số tỉnh, thành phố đã phát hiện chủng virus cúm gia cầm A/H5N8.

Đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, làm đứt gãy các chuỗi cung ứng toàn cầu, khâu lưu thông phân phối còn bị ách tắc ảnh hưởng trực tiếp tới sản xuất và hoạt động xuất khẩu sản phẩm chăn nuôi. Vấn đề ô nhiễm môi trường và giá nguyên liệu, thức ăn chăn nuôi tăng liên tục từ tháng 11/2020 đến nay khiến chi phí sản xuất tăng theo, làm giảm sức cạnh tranh của một số sản phẩm chăn nuôi trên thị trường.

Nếu tới đây chúng ta không nhanh chóng tự chủ được nguồn nguyên liệu, thức ăn chăn nuôi trong nước, phải nhập khẩu nhiều từ các quốc gia khác thì ngành chăn nuôi khó phát triển bền vững. 

Lo ngại về nguồn cung sẽ là điểm tựa cho xu hướng tăng

Mặc dù đã hạ nhiệt so với giai đoạn đạt đỉnh vào quý II năm nay, giá các mặt hàng nông sản được giao dịch liên thông với sở Chicago (CME) thông qua Sở giao dịch Hàng hoá Việt Nam (MXV) vẫn đang neo ở mức cao. Đây là mức giá tham chiếu trong hoạt động nhập khẩu nguyên liệu thức ăn chăn nuôi tại thị trường nội địa, nên giá cao đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp sản xuất nói riêng và toàn chuỗi chăn nuôi tại Việt Nam đang bị đặt vào tình thế khó khăn nhất trong nhiều năm trở lại đây.

Theo Sở giao dịch Hàng hoá Việt Nam (MXV), triển vọng trong vài tháng tới giá nông sản cũng sẽ khó giảm mạnh, mà vẫn sẽ tiếp tục trải qua các đợt tăng do sự bất cân đối giữa cung, cầu.

Thời tiết, yếu tố mà con người không kiểm soát được, đang đem tới cho thị trường nhiều mối lo ngại về những ảnh hưởng tiêu cực lên chất lượng vụ mùa năm nay. Sương giá đã xuất hiện sớm trong tuần này tại khu vực Trung Tây, nơi được xem là vựa ngô và đậu tương của Mỹ, đang tạo ra lo ngại sẽ làm giảm chất lượng cây trồng đang trong mùa thu hoạch.

Bên cạnh thời tiết, cuộc khủng hoảng năng lượng khiến giá phân bón tăng cao cũng hạn chế khả năng nông dân mở rộng diện tích gieo trồng cho niên vụ 2021/22 và thậm chí sẽ kéo dài sang 2022/23. Giá phân bón nitơ, chủ yếu được sử dụng cho cây ngô, đã tăng gần gấp đôi so với cùng kì năm trước, trong khi giá một số loại phân bón khác đã đạt mức cao nhất mọi thời đại. Nếu giá năng lượng ở mức cao, thì giá phân bón cũng có khả năng tiếp tục tăng và kéo theo chi phí sản xuất nông sản cũng tăng lên trong thời gian tới.

Tắc nghẽn chuỗi cung ứng vẫn đang là thách thức với ngành chăn nuôi

Ngoài mức tham chiếu là giá trên sở Chicago, giá nhập khẩu nguyên liệu cho TĂCN còn phụ thuộc vào yếu tố giá chênh lệch, được quyết định bởi chi phí. Trong đó, chi phí về logistic không ngừng leo thang cũng là nguyên nhân chính gây ra nhiều khó khăn và khiến các doanh nghiệp sốt ruột khi mua hàng từ các quốc gia châu Mỹ.

Dịch COVID-19 gây ra tình trạng thiếu container rỗng và tắc nghẽn cảng nghiêm trọng. Việc tồn đọng hàng hoá tại các cảng sẽ không chỉ khiến giao hàng chậm trễ mà còn khiến giá vận chuyển tăng phi mã. Cụ thể, giá chênh lệnh, hay còn gọi là giá basis của ngô từ Nam Mỹ về Việt Nam thông thường chỉ dao động trong khoảng 120 USD/tấn, đến nay đã tăng lên gấp 3 lần so với giai đoạn trước dịch. Giá nhập khẩu nông sản về nước chính vì thế cũng tăng thêm 30% do các loại chi phí phụ trợ tăng lên.

Các doanh nghiệp vẫn phụ thuộc phần lớn vào nhập khẩu

Việt Nam hiện đang là nhà nhập khẩu ngô lớn nhất ở Đông Nam Á và dự báo sẽ là nhà nhập khẩu ngô lớn thứ 5 trên toàn cầu vào các năm 2021/22. Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, ông Lê Minh Hoan đã đặt ra vấn đề trong cuộc đối thoại với doanh nghiệp nông sản, thực phẩm: “Việt Nam đang lệ thuộc đầu vào rất nhiều từ nước ngoài, tới 70% nguyên liệu nhập khẩu. Chúng ta luôn tự hào là đất nước nông nghiệp nhưng thực tế lại phải bỏ ra hàng tỷ USD hàng năm nhập khẩu ngô và khô đậu tương.”

Bộ Nông nghiệp Mỹ cũng dự báo nhu cầu nhập khẩu ngô và phụ phẩm ngũ cốc làm thức ăn chăn nuôi của Việt Nam sẽ tiếp tục tăng cao, với khối lượng gấp ba lần trong vòng 10 năm tới.

Trong bối cảnh chi phí đầu vào liên tục tăng lên, kỳ vọng giá lợn hơi hồi phục trở lại và có những dấu hiệu khả quan hơn trong thời gian qua cũng không làm giảm bớt gánh nặng lên các doanh nghiệp chăn nuôi.

Giải pháp nào cho các doanh nghiệp chăn nuôi nội địa?

Bàn tới câu chuyện ngắn hạn, tình trạng đứt gãy chuỗi cung cầu là bài học cho các doanh nghiệp để đối phó với các rủi ro trong tương lai. Sự thiếu chủ động trong việc đáp ứng nguyên liệu và thức ăn chăn nuôi dẫn tới sự rủi ro và lệ thuộc về giá, đặc biệt là trong những thời điểm thị trường nông sản tăng mạnh như năm nay.

Khi thị trường trong nước vẫn chưa thể đạt mục tiêu tự chủ nguồn cung, ngành chăn nuôi muốn giảm bớt phụ thuộc vào thị trường thế giới, thì sẽ phải dùng đến các công cụ bảo hiểm rủi ro về giá. 

Để khắc phục những khó khăn hiện tại, Bộ Tài chính cũng đã trình Chính phủ xem xét điều chỉnh giảm mức thuế suất thuế nhập khẩu MFN của mặt hàng lúa mỳ từ 3% xuống 0%; giảm mức thuế suất thuế nhập khẩu MFN của mặt hàng ngô từ 5% xuống 3% nhằm góp phần giảm giá đầu vào với ngành sản xuất TĂCN. Các giải pháp thúc đẩy việc tự chủ nguyên liệu cũng được kiến nghị.

Bên cạnh đó, bản thân các doanh nghiệp chăn nuôi Việt Nam cũng đã thực hiện một số giải pháp hiệu quả như tích cực tìm kiếm nguồn cung rẻ hơn thay thế như: ngô Ấn Độ, Pakistan, Ukraine,…

Nhận diện nguy cơ rủi ro tăng giá nông sản và có chiến lược, giải pháp quản lý nhằm giảm sự ảnh hưởng tiêu cực từ rủi ro này là điều cần thiết đối với mỗi doanh nghiệp chăn nuôi thay vì bị động và thả nổi giá đầu vào. Tuy nhiên, dường như mới chỉ có các doanh nghiệp lớn trên thị trường tận dụng được nghiệp vụ Bảo hiểm rủi ro (Hedging) khi giá hàng hoá biến động. Hiện tại, các sản phẩm phái sinh có thể dùng để bảo hiểm giá trong việc nhập khẩu nông sản có thể dùng được là Hợp đồng kỳ hạn (Futures), hợp đồng quyền chọn (Options) và hợp đồng chênh lệch giá (Spread). Mỗi công cụ sẽ phù hợp với nhu cầu và đặc thù của từng doanh nghiệp.

Đầu ra gặp khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, đầu vào bất lợi khi giá tăng cao. Để tránh tình trạng "thiệt đơn thiệt kép" như năm nay, cần có sự chuyển mình đột phá của các doanh nghiệp thức ăn chăn nuôi trong nước: chủ động phòng ngừa rủi ro, nắm bắt chuẩn xác xu hướng giá thế giới và từng bước tự chủ nguồn cung.