Cần nâng cao giám sát, kiểm tra hoạt động phát hành trái phiếu

Hội thảo có sự tham gia của ông Hà Khắc Minh - Tổng Biên tập Tạp chí Tài chính Doanh nghiệp, Chuyên gia kinh tế - Tiến sĩ Đinh Thế Hiển (điều phối chương trình - moderator), Luật sư Phạm Ngọc Hưng - Phó Chủ tịch Hiệp Hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA), Chuyên gia tài chính ngân hàng - Tiến sĩ Trịnh Đoàn Tuấn Linh, Chủ tịch Công ty Tư vấn Quốc tế (CIB) - ông Mã Thanh Danh, bà Lâm Thuý Ái - Chủ tịch Mebi Group…

Ông Hà Khắc Minh, Tổng Biên tập Tạp chí Tài chính Doanh nghiệp cho biết: Hội thảo sẽ phân tích tổng quan thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam (TPDN), làm rõ những khó khăn, thách thức mà cả đơn vị phát hành và trái chủ đang đối mặt. Đồng thời, tập trung hiến kế, đề xuất các giải pháp giải tích cực nhằm đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư gắn với trách nhiệm của doanh nghiệp và các bên liên quan. Mục tiêu hướng đến khơi thông nguồn vốn và sự phát triển bền vững của thị trường TPDN . Hội thảo sẽ là cơ sở để các nhà hoạch định chính sách tham khảo điều chỉnh hướng đi phù hợp cho thị trường TPDN, gỡ bỏ những "nút thắt" khó khăn, vướng mắc về pháp lý, cơ chế (nếu có).

Theo Tiến sĩ Trịnh Đoàn Tuấn Linh, giai đoạn 2016-2020, TPDN Việt Nam đã tăng từ mức 4.300 tỷ đồng lên mức 10.300 tỷ đồng (tăng 2,4 lần). Cũng trong năm 2020, tỉ lệ đóng góp vào GDP của TPDN tại Việt Nam mới đạt 15,1%. Con số này thấp hơn nhiều nước ASEAN như Thái Lan (22,7%), Singapore (36,5%) và Malaysia (54,3%). Trong 10 tháng đầu năm 2022, doanh nghiệp Việt Nam đã phát hành 234.000 tỷ đồng trái phiếu. Trong đó, chỉ có 9.600 tỷ đồng là được phát hành qua kênh đại chúng, còn lại chủ yếu là phát hành riêng lẻ.

Nhận xét số liệu báo cáo tổng quan, chuyên gia kinh tế Đinh Thế Hiển cho rằng, quy mô thị trường TPDN năm 2020 tương đương 15,1% GDP và 10,3% dư nợ tín dụng. Điều này cho thấy kênh huy động vốn qua trái phiếu, một trong các cấu phần của thị trường vốn cùng với kênh tín dụng và kênh cổ phiếu, đã đóng vai trò quan trọng trong việc khai thông nguồn vốn cho sự phát triển của doanh nghiệp Việt Nam.

"Mặc dù giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam đã tăng mạnh trong giai đoạn 2018 - 2021 nhưng thị trường TPDN Việt Nam vẫn được xem là giai đoạn mới phát triển. Phương thức phát hành chủ yếu là phát hành riêng lẻ với nhà đầu tư chủ yếu vẫn là các ngân hàng.

Ngay từ tháng 3/2022, thị trường TPDN chậm lại nhằm chờ đợi Nghị định sửa đổi 153/NĐ-CP/2020, với mục tiêu bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư cũng như nâng cao chất lượng của thị trường vốn. Trong bối cảnh đó, tổng giá trị phát hành TPDN trong 9 tháng đầu năm 2022 giảm mạnh 43,5% so với cùng kỳ, xuống còn 248.603 tỷ đồng. TPDN Việt Nam năm 2022 tập trung vào ngân hàng và doanh nghiệp bất động sản. Do đó, nếu cần "giải cứu" thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện nay thì cũng đồng nghĩa với việc "cứu" trái phiếu của các doanh nghiệp bất động sản là chủ yếu", ông Đinh Thế Hiển nói.

Ở góc độ pháp lý, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM, Luật sư Phạm Ngọc Hưng nhận định: "Trước hết là các nhà đầu tư khi chưa hiểu biết rõ về trái phiếu và đơn vị phát hành sẽ dễ ngậm trái đắng. Bên cạnh đó, một số đơn vị phát hành che giấu thông tin và mục đích thật sự của việc phát hành trái phiếu.

Thông tin về tài sản bảo đảm của doanh nghiệp phát hành cũng mập mờ khiến nhà đầu tư cũng cảm thấy mơ hồ theo. Không những thế, cần xét đến vai trò môi giới của ngân hàng và công ty chứng khoán. Họ môi giới với mục đích sinh lời thì phải chịu trách nhiệm khi cung cấp thông tin không đầy đủ cho khách hàng. Về điều này cần có hành lang pháp lý chặt chẽ hơn".

"Một vấn đề hết sức quan trọng là vai trò của cơ quan quản lý nhà nước (như Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán nhà nước…) trong việc giám sát kiểm tra hoạt động phát hành trái phiếu cần được nâng cao", Luật sư Phạm Ngọc Hưng nhấn mạnh.

Trước tình trạng thị trường nhiều bất ổn hiện nay, ông Mã Thanh Danh (Chủ tịch CTCP Tư vấn Quốc tế - CIB) đã đề xuất 3 nhóm giải pháp để giải tỏa áp lực trái phiếu đáo hạn.

Một là, doanh nghiệp nên liệt kê xem tài sản còn lại những gì. Đối với doanh nghiệp đang kinh doanh tốt nhưng trái chủ yêu cầu mua lại thì có thể dùng nguồn tiền mặt để mua lại, giúp giải tỏa bớt áp lực. Nếu không đủ tiền, doanh nghiệp có thể đi vay thêm hoặc thế chấp một phần trái phiếu với lãi suất cao hơn để vay tiền mua lại phần còn lại. Bên cạnh đó, với tình hình kinh doanh ổn định, doanh nghiệp có thể thương lượng trực tiếp với trái chủ để họ chờ đến hạn.

Trường hợp trái chủ nhất quyết yêu cầu mua lại, doanh nghiệp có thể thương lượng để trái chủ chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu. Vừa qua, Citi Bank đã đồng ý chuyển đổi trái phiếu Novaland thành cổ phiếu NVL với giá 85.000 đồng/cổ phiếu, trong khi thị giá NVL chỉ hơn 20.000 đồng/cổ phiếu.

Hai là, với những doanh nghiệp có tài chính không đủ mạnh hoặc kinh doanh kém khả quan, yêu cầu mua lại trái phiếu thực sự là áp lực không nhỏ. Vì vậy, doanh nghiệp cần chuẩn bị một kế hoạch tái cấu trúc rõ ràng để thương lượng với trái chủ. Nếu không được, doanh nghiệp buộc phải bán các tài sản mình đang có để thanh toán với các trái chủ. Đó có thể là đất đai, thương hiệu, hệ thống phân phối…

Ba là, doanh nghiệp cần tính đến phương án tham gia thị trường mua bán nợ. Tuy nhiên, các công cụ mua bán nợ tại thị trường Việt Nam hiện vẫn chưa phổ biến. Đồng thời, nếu có một thị trường trái phiếu thứ cấp hoạt động bài bản, thì các trái chủ khi cần bán lại sẽ giao dịch trực tiếp trên thị trường này, giảm bớt áp lực cho doanh nghiệp.