Cập nhật các kịch bản tăng trưởng kinh tế Việt Nam

Tại báo cáo cập nhật đánh giá tác động của dịch COVID-19 tới kinh tế Việt Nam tháng 4/2020, TS Cấn Văn Lực và Viện đầu tư và nghiên cứu BIDV đã dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam theo 3 kịch bản (cơ sở, tích cực và tiêu cực) lần lượt ở các mức: 4,81%, 5,4% và 4,07%.

Tuy nhiên, tại báo cáo lần này, Nhóm tác giả nhận thấy tác động của đại dịch COVID-19 đối với kinh tế - xã hội Việt Nam đã rất rõ nét, nghiêm trọng hơn rất nhiều so với các dự báo trước đây. Theo Tổng cục Thống kê, tăng trưởng GDP 6 tháng đầu năm 2020 chỉ đạt 1,81% so với cùng kỳ năm 2019 (trong đó, quý 1 tăng trưởng 3,82%, quý 2 tăng trưởng 0,36%).

Tùy theo diễn biến của dịch COVID-19 tại Việt Nam và trên thế giới, sự nỗ lực, quyết tâm của cả hệ thống, kinh tế Việt Nam năm 2020 theo kịch bản cơ sở có thể đạt mức tăng trưởng 3% (hoặc từ 1,5% với trường hợp xấu nhất đến 4% với trường hợp tích cực nhất). 

Cập nhật các kịch bản tăng trưởng

Đối với lần cập nhật này, Nhóm nghiên cứu tiếp tục đánh giá, dự báo tác động của đại dịch COVID-19 đối với kinh tế Việt Nam từ phía tổng cầu. Tuy nhiên, Nhóm nghiên cứu có bổ sung 4 thành tố khác vào mô hình lượng hóa, gồm: du lịch trong nước (trong lĩnh vực du lịch); dịch vụ khác (như xây dựng, kinh doanh bất động sản, thông tin - truyền thông, hoạt động giúp việc hộ gia đình, cung cấp nước, xử lý rác thải,…) vì những lĩnh vực này có đóng góp đáng kể vào tăng trưởng chung và ngành dịch vụ chịu tác động mạnh; chi tiêu công khi Chính phủ thực hiện nhiều gói hỗ trợ, tăng chi tiêu công cho các dịch vụ thiết yếu (đặc biệt là dịch vụ y tế); và đầu tư công và đầu tư tư nhân. Kết quả là có đến 8 nhóm ngành, lĩnh vực chính được tính toán và dự báo theo 3 kịch bản.

Với kịch bản cơ sở, các động lực tăng trưởng chính của kinh tế Việt Nam như xuất khẩu, tiêu dùng, đầu tư tư nhân, FDI và du lịch.... đều chịu ảnh hưởng tiêu cực trong bối cảnh dịch bệnh lan rộng toàn cầu và Việt Nam hội nhập sâu rộng. Theo kịch bản này, Nhóm tác giả nhận định, các biện pháp của Chính phủ trong phòng chống dịch tiếp tục được các Bộ, Ngành, địa phương chú trọng triển khai cùng với các chính sách, gói hỗ trợ nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân phát huy hiệu quả; các nước kiểm soát được dịch trong quý 3/2020, không để bùng phát "làn sóng COVID-19 thứ 2 ở diện rộng" và bắt đầu mở cửa giao thương, du lịch quốc tế có chọn lọc từ đầu tháng 10/2020. 

Tuy nhiên, một số ngành sẽ có sự hồi phục chậm hơn do còn phụ thuộc vào diễn biến dịch tại một số nước và khu vực (dự báo có thể kéo dài đến hết quý 4/2020), tâm lý và hành vi của người tiêu dùng, nhà đầu tư và doanh nghiệp. Theo đó, lợi nhuận du lịch của Việt Nam năm 2020 dự báo giảm khoảng 65-70% so với nếu không có dịch bệnh; tổng kim ngạch xuất-nhập khẩu giảm nhẹ 1-2%; lợi nhuận ngành vận tải - kho bãi giảm khoảng 5% (chủ yếu giảm tại phân ngành vận tải hành khách hàng không, dự báo giảm 45-50% cả năm 2020).

Lĩnh vực đầu tư FDI cũng bị ảnh hưởng tiêu khi niềm tin của nhà đầu tư phụ thuộc lớn vào diễn biến dịch (dù có sự dịch chuyển đầu tư và chuỗi sản xuất nhưng đòi hỏi có thời gian và dịch chuyển dần dần), đầu tư công và đầu tư tư nhân sẽ gia tăng mạnh, tổng đầu tư toàn xã hội dự báo tăng khoảng 1-1,5% cả năm 2020. Về tiêu dùng, trong khi tiêu dùng (cá nhân) giảm nhẹ (chủ yếu do thu nhập giảm và thay đổi hành vi tiêu dùng), Chính phủ tăng chi ngân sách cho các lĩnh vực, đặc biệt là y tế, an sinh xã hội, song không tăng mạnh do còn áp lực bội chi ngân sách và lạm phát; dự báo tăng khoảng 2-3%. 

Với kịch bản này, tăng trưởng GDP Việt Nam năm 2020 đạt khoảng 3% (trong đó quý 3 ước tăng 4,5% và quý 4 ước tăng 4,61%).

Với kịch bản tích cực, các nước trên thế giới nỗ lực kiểm soát và sớm đạt được kết quả tích cực trong phòng, chống dịch bệnh và đại dịch Covid-19 cơ bản được kiểm soát vào cuối tháng 8/2020; hoạt động giao thương, sản xuất - kinh doanh được khôi phục ngay sau đó. Còn tại Việt Nam, dịch được khống chế cộng với sự lan tỏa từ việc các nền kinh tế đối tác quan trọng của Việt Nam có sự hồi phục nhanh sau Covid-19 như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, ASEAN, Mỹ, EU… các hoạt động giao thương được mở cửa trở lại từ đầu tháng 9/2020.
 
Khi đó, doanh thu du lịch năm 2020 dự báo giảm khoảng 50% so với mức không có dịch bệnh; tổng kim ngạch xuất - nhập khẩu tăng nhẹ 0,5-1%; lợi nhuận ngành vận tải - kho bãi chỉ giảm nhẹ 3-3,5%; đầu tư tuy có gặp khó khăn nhưng môi trường đầu tư được đảm bảo, giải ngân FDI giảm nhẹ (-1%), đầu tư công và đầu tư tư nhân tăng nhẹ 2-3% so với mức không có dịch bệnh; Chính phủ bổ sung chi tiêu công thêm khoảng 1% (chủ yếu cho hoạt động y tế). Theo kịch bản này, dự báo tăng trưởng GDP Việt Nam năm 2020 có thể đạt 4%.

Với kịch bản tiêu cực, "làn sóng dịch COVID-19 thứ 2 diễn ra ở diện rộng" trên toàn cầu, đại dịch không thể kiểm soát cho đến hết năm 2020, bất chấp nỗ lực ứng phó của Chính phủ các nước. Còn tại Việt Nam, dịch bệnh tiếp tục được kiểm soát, nhưng các đối tác quan trọng của Việt Nam (đặc biệt tại Mỹ, Trung Quốc, EU, ASEAN, Nhật Bản và Hàn Quốc) gặp nhiều khó khăn; các hoạt động giao thương tiếp tục bị ngưng trệ, tiêu dùng nội địa giảm khi người dân ưu tiên tiết kiệm, thay đổi mạnh hành vi tiêu dùng trong bối cảnh kinh tế khó khăn.

Khi đó, dự báo doanh thu du lịch Việt Nam giảm đến 75-85%; xuất-nhập khẩu giảm 5,5-8% so với mức không có dịch bệnh; lợi nhuận ngành vận tải - kho bãi giảm 10% (trong đó, vận tải hành khách hàng không giảm 65-70%); đầu tư bị ảnh hưởng mạnh khi tâm lý e ngại tăng mạnh, giải ngân FDI giảm từ 7-8%, đòi hỏi sự đầu tư mạnh hơn từ đầu tư công và đầu tư tư nhân nhằm giảm thiểu thiệt hại kinh tế. Theo đó, dự báo tăng trưởng GDP Việt Nam năm 2020 chỉ đạt khoảng 1,5%.

Lạm phát bình quân cả năm dự báo ở mức 3,5-3,8%

Bên cạnh dự báo các kịch bản kinh tế Việt Nam từ phía tổng cầu, Nhóm tác giả cũng thực hiện dự báo tăng trưởng GDP Việt Nam năm 2020 từ phía tổng cung với cùng giả định và các tác động của đại dịch đối với kinh tế thế giới và Việt Nam. Theo đó, với kịch bản cơ sở, tăng trưởng GDP năm 2020 đạt khoảng 3% nhờ sự đóng góp của khu vực Nông - Lâm nghiệp - Thủy sản (tăng trưởng 1,27% so với năm 2019), khu vực Công nghiệp - Xây dựng tăng trưởng khoảng 3,6% và khu vực dịch vụ tăng khoảng 2%. 

Trong cả 3 kịch bản, TS Cấn Văn Lực và Nhóm tác giả Viện Đào tạo & Nghiên cứu BIDV dự báo lạm phát (CPI) bình quân năm 2020 dù đang ở mức 4,19% trong 6 tháng đầu năm nhưng vẫn có thể kiểm soát dưới 4% (khoảng 3,5-3,8%) cả năm 2020 với 4 lý do chính: sức cầu quốc tế và trong nước còn yếu, nên lạm phát do yếu tố cầu kéo ở mức thấp, giá dầu dù đang tăng trở lại, nhưng bình quân cả năm vẫn giảm khoàng 20-25% so với bình quân năm 2019, giảm mạnh yếu tố chi phí đẩy, giá thịt lợn dù còn biến động (tăng nhẹ) nhưng về cơ bản sẽ ổn định dần đến hết năm 2020, và lạm phát do yếu tố tiền tệ tiếp tục giảm (lạm phát cơ bản hết 6 tháng đầu năm 2020 là 2,81%, giảm dần từ 3,25% hồi đầu năm so với cùng kỳ năm trước) và sẽ theo đà giảm với dự báo cung tiền (M2) năm 2020 tăng khoảng 10-12% và tín dụng tăng khoảng 8-10%. 

Như vậy, tùy theo diễn biến của dịch COVID-19 tại Việt Nam và trên thế giới, sự nỗ lực, quyết tâm của cả hệ thống, kinh tế Việt Nam năm 2020 theo kịch bản cơ sở có thể đạt mức tăng trưởng 3% (hoặc từ 1,5% với trường hợp xấu nhất đến 4% với trường hợp tích cực nhất). Kết quả lượng hóa này của Nhóm tác giả cũng khá tương đồng với kết quả dự báo gần đây nhất (6/2020) của các tổ chức quốc tế như WB, IMF, OECD. Theo đó, các tổ chức dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam năm 2020 ở mức 2,7% (theo IMF) đến 2,8% (theo WB) hay khả quan hơn ở mức 4,1% như dự báo của ADB (tháng 6/2020).