Chiến lược phát triển của Cuba tới 2030: Khai thác "kho báu trời ban", được quốc gia sát Mỹ tiếp sức

Cuba là đảo quốc lớn nhất vùng biển Caribe, với diện tích 110.860 km2 và dân số 10,9 triệu người (tính đến tháng 8/2025 theo Worldometer).

Trong 2 thập kỷ qua, Cuba đã đạt được thành công đáng kể trong việc phục hồi ngành năng lượng, tăng đáng kể hiệu suất và giảm cường độ năng lượng cũng như lượng khí thải.

Sản xuất năng lượng, đặc biệt là sản xuất điện và sự tăng trưởng bền vững của ngành này, là yếu tố không thể thiếu cho sự phát triển kinh tế và xã hội của đảo quốc này.

Năng lượng tái tạo: Át chủ bài của Cuba

Năm 2006, Quỹ Động vật hoang dã Thế giới (WWF) tuyên bố Cuba là quốc gia duy nhất quốc gia đạt được sự phát triển bền vững. Theo tài liệu trên Researchgate, Cuba có ý chí chính trị cho việc phát triển năng lượng tái tạo.

Từ một quốc gia phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch để sản xuất điện, Cuba đang có những chiến lược lớn nhằm phát triển năng lượng tái tạo - nguồn lực tự thân - để giảm nhập khẩu dầu mỏ, than đá.

Đơn cử, năm 2017, Cuba đã triển khai “Kế hoạch Phát triển Kinh tế và Xã hội Quốc gia” (Plan Nacional de Desarrollo Económico y Social 2030 de Cuba - PNDES 2030), nhằm mục tiêu tăng tỷ lệ sản lượng năng lượng sạch lên 37% vào năm 2030 (2.000 MW). Bộ Kinh tế và Kế hoạch của Cuba là cơ quan chủ trì PNDES 2030.

PNDES 2030 không chỉ giúp đảo quốc Caribe "cai nghiện" nhiên liệu hóa thạch, tăng cường an ninh năng lượng, mà còn giúp Cuba tận dụng và khai thác triệt để "kho báu trời ban" của quốc gia này.

Nhờ vị trí địa lý thuận lợi, Cuba sở hữu các nguồn năng lượng tái tạo (RES) có tiềm năng lớn, bao gồm năng lượng mặt trời, năng lượng gió, năng lượng sinh khối (bã mía, nông nghiệp và lâm nghiệp) và thủy điện.

Năng lượng tái tạo là một trong những ưu tiên hàng đầu để thu hút đầu tư nước ngoài, trong đó, năng lượng mặt trời được coi là phù hợp nhất cho việc mở rộng nhanh chóng với sản lượng trung bình 5,4 kWh/m² mỗi ngày.

Mức 5,4 kWh/m²/ngày nằm trong khoảng trung bình đến cao so với các quốc gia khác trên thế giới. Ở châu Âu, bức xạ mặt trời thường dao động từ 2,5-4,5 kWh/m²/ngày, trong khi các khu vực sa mạc như Trung Đông có thể đạt 6-7 kWh/m²/ngày. Điều này nhấn mạnh rằng Cuba có lợi thế cạnh tranh trong việc phát triển năng lượng mặt trời.

Đối với các nhà đầu tư nước ngoài, lĩnh vực năng lượng tái tạo của Cuba là một thị trường trị giá hàng tỷ USD chưa được khai thác.

Canada tiếp sức cùng Cuba

Theo cổng thông tin của Chính phủ Canada, Cuba và Canada đã có mối quan hệ thương mại và đầu tư lâu đời - bắt nguồn từ thế kỷ 18, khi các tàu thuyền từ Canada trao đổi cá tuyết và bia để lấy rượu rum và đường của Cuba.

Từ nền tảng này, hai quốc gia châu Mỹ ngày càng tăng cường giao thương và đầu tư hơn. Cuba là thị trường hàng đầu của Canada (quốc gia sát sườn với Mỹ) tại tiểu vùng Caribe/Trung Mỹ và là thị trường xuất khẩu hàng hóa lớn nhất của Canada tại khu vực này. Riêng năm 2021, tổng kim ngạch thương mại hàng hóa song phương đạt 981 triệu USD.

Trong lĩnh vực đầu tư, Canada là nguồn đầu tư trực tiếp lớn thứ hai của Cuba với khoản đầu tư đáng kể của Canada vào khai khoáng, điện, năng lượng tái tạo, nông nghiệp/thiết bị hạng nặng và du lịch.

Đối với Cuba, công nghệ và vốn đầu tư nước ngoài là hai trong những yếu tố quan trọng để nước này đạt được các mục tiêu của mình. Đó là lý do Chính phủ Cuba có một loạt các công cụ chính sách tích cực. Một trong số đó Luật Đầu tư Nước ngoài, tạo ra khuôn khổ pháp lý và các chính sách nhằm sử dụng và phát triển các quan điểm về các nguồn năng lượng tái tạo, giúp đẩy nhanh con đường hướng tới một cơ cấu năng lượng đa dạng với sự hiện diện rộng rãi của năng lượng tái tạo.

Chính sách này đã mang lại những kết quả khả quan.

Hai công ty Canada hiện đang hoạt động trong lĩnh vực năng lượng tái tạo tại Cuba. Công ty Deltro Group Ltd. từ Ontario đã ký hợp đồng BOO (xây dựng, sở hữu và vận hành) với UNE (Unión Eléctrica, đơn vị quốc doanh) để xây dựng và vận hành một trang trại điện mặt trời công suất 100 MW và một Hệ thống lưu trữ năng lượng bằng pin công suất 50 MW.

Còn Brais, Malouin & Associates (BMA), một công ty kỹ thuật tại Quebec (Canada) chuyên về đốt cháy, hiệu suất năng lượng và mô phỏng số (CFD), đang phát triển một dự án hiện đại hóa các máy phát điện hơi nước sinh khối do ngành công nghiệp đường vận hành. Dự án này sẽ tăng cường đáng kể vai trò của năng lượng xanh trong sản xuất năng lượng của Cuba.

.