Chính phủ đề xuất bổ sung 3 trường hợp Nhà nước thu hồi đất

Ngày 18/11, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT) trình bày Tờ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai.

Bộ trưởng Bộ NNMT Trần Đức Thắng cho biết, dự thảo gồm 3 chương, 13 điều tập trung giải quyết các điểm nghẽn, vấn đề phát sinh từ thực tiễn, nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng đất.

Theo dự thảo, dự án khu thương mại tự do hay trong trung tâm tài chính quốc tế là một trong ba trường hợp Nhà nước sẽ thu hồi đất. Thực tế, các dự án này có quy mô sử dụng đất lớn, thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương, góp nguồn thu lớn cho ngân sách, tạo thêm việc làm, nhưng chưa có quy định thu hồi đất. Điều này gây khó khăn cho quá trình tiếp cận đất đai và triển khai dự án.

Tiếp đó là trường hợp chủ đầu tư đàm phán được trên 75% diện tích hoặc với 75% người có đất, HĐND cấp tỉnh sẽ thu hồi phần còn lại để giao cho họ. Cuối cùng, trường hợp Nhà nước thu hồi để tạo quỹ đất thanh toán theo hợp đồng BT, cho thuê đất, tiếp tục sản xuất kinh doanh.

Theo Luật Đất đai hiện hành, Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội trong 32 trường hợp, được chia theo 3 nhóm chính gồm xây dựng công trình công cộng; trụ sở cơ quan Nhà nước hay các dự án quan trọng (như khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, hoạt động lấn biển...).

Bên cạnh đó, dự thảo quy định giá đất để tính bồi thường về đất và giá đất tái định cư được tính theo giá đất trong bảng giá đất và hệ số điều chỉnh giá đất.

Cụ thể, khoản 6 điều 3 của Dự thảo quy định, giá đất tính bồi thường về đất quy định tại khoản 2 Điều 91 Luật Đất đai và giá đất tái định cư quy định tại khoản 3 Điều 111 Luật Đất đai được tính theo giá đất trong bảng giá đất và hệ số điều chỉnh giá đất quy định tại Nghị quyết này.

Dự thảo cũng quy định căn cứ tính tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, tiền bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là giá đất theo bảng giá đất, hệ số điều chỉnh giá đất, tỷ lệ tính thu tiền sử dụng đất đối với từng loại đất theo đối tượng, hình thức sử dụng đất.

Cũng theo dự thảo Nghị quyết, bảng giá đất sẽ được xây dựng theo loại, vị trí và khu vực đất. HĐND cấp tỉnh quyết định bảng giá này, và áp dụng từ 1/1/2026. Bảng giá sẽ được sửa đổi, bổ sung khi cần thiết. Riêng khu vực có bản đồ địa chính số và cơ sở dữ liệu giá đất, Chính phủ đề xuất xây dựng bảng giá đến từng thửa đất.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, đa số ý kiến nêu đây là một đề xuất chính sách nhằm tháo gỡ “nút thắt” trong việc thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội thông qua thỏa thuận nhận quyền sử dụng đất.

Cơ chế này tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư khi đã đàm phán được phần lớn diện tích đất nhưng gặp khó khăn không hoàn thành được việc giải phóng mặt bằng triển khai dự án đúng tiến độ.

Đề nghị làm rõ hơn cơ sở đề xuất tỷ lệ diện tích và tỷ lệ số người đồng thuận; cơ chế xử lý đối với diện tích còn lại của dự án khi nhà đầu tư đã thỏa thuận được trên 75% diện tích và nhận được sự đồng thuận của trên 75% số lượng chủ sử dụng đất trong phạm vi thực hiện dự án.

Việc xử lý diện tích đất còn lại và số người có đất còn lại cần phải bảo đảm quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp; hạn chế phát sinh khiếu nại, khiếu kiện.

Đề nghị cần có quy định hài hòa lợi ích khi tính tiền bồi thường, tránh khả năng phát sinh khiếu nại, khiếu kiện khi áp dụng bảng giá đất và hệ số điều chỉnh để tính tiền bồi thường đối với những trường hợp còn lại vì giá đất trong bảng giá thường thấp hơn mức giá trung bình đã thỏa thuận.

Một số ý kiến cho rằng, việc bổ sung các trường hợp thu hồi đất cần được cân nhắc thận trọng, bảo đảm quy định của Hiến pháp, tránh ảnh hưởng đến quyền của người dân, không nên áp dụng đại trà...