Chuyển đổi số - Đòn bẩy tạo bước ngoặt cho nông nghiệp Thanh Hóa

Chuyển đổi số trong nông nghiệp Thanh Hóa đang trở thành yêu cầu cấp thiết khi mô hình sản xuất truyền thống vẫn chủ yếu nhỏ lẻ, phân tán và thiếu liên kết giữa các khâu sản xuất - chế biến - tiêu thụ, khiến giá trị gia tăng còn thấp. 

Trước bối cảnh chuyển dịch mạnh mẽ của kinh tế số, tỉnh định hướng phát triển nông nghiệp quy mô lớn gắn với ứng dụng công nghệ cao, số hóa quy trình sản xuất, quản lý dữ liệu và truy xuất nguồn gốc, qua đó nâng cao năng suất, chuẩn hóa chất lượng và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường hiện đại.

Theo số liệu ngày 30/11/2025, Thanh Hóa có 801 HTX nông nghiệp, trong đó 120 HTX đã ứng dụng các giải pháp số hóa trong quản lý, sản xuất và kinh doanh. Dù tỷ lệ còn khiêm tốn, đây là tín hiệu cho thấy quá trình chuyển đổi tư duy từ mô hình truyền thống sang mô hình quản trị dữ liệu, minh bạch và hướng thị trường.

Điểm nổi bật là chuyển đổi số không chỉ dừng lại ở công nghệ sản xuất như nhà màng, nhà lưới, tưới tự động, mà còn mở rộng sang quản trị chuỗi: phần mềm quản lý vùng trồng, nhật ký điện tử, truy xuất nguồn gốc, tem QR, thương mại điện tử. Nhờ đó, HTX có thể kiểm soát quy trình sản xuất theo tiêu chuẩn cao, đảm bảo chất lượng và tăng khả năng tiếp cận thị trường.

Hiệu quả đạt được thể hiện trên nhiều phương diện. Về chất lượng sản phẩm, các mô hình như HTX Nông nghiệp công nghệ cao Hồng Nhuệ (Hoằng Hóa) đã chứng minh năng lực tạo ra nông sản sạch, đồng nhất, giá trị cao nhờ công nghệ nhà màng, tưới tự động và quy trình VietGAP. Điều này giúp sản phẩm dễ dàng đáp ứng yêu cầu của các hệ thống phân phối hiện đại.

Về thị trường, chuyển đổi số giúp nhiều HTX mở rộng kênh tiêu thụ thông qua mạng xã hội, nền tảng thương mại điện tử. HTX Nông nghiệp hữu cơ Việt Nam (xã Quảng Ngọc) là ví dụ điển hình: nhờ bán hàng online kèm truy xuất nguồn gốc rõ ràng, sản phẩm tiếp cận người tiêu dùng toàn quốc, từng bước xây dựng thương hiệu. Nhiều sản phẩm OCOP của tỉnh vì vậy được quảng bá rộng rãi và thâm nhập các thị trường khó tính hơn.

Về hiệu quả kinh tế, công nghệ tưới nhỏ giọt, giám sát môi trường canh tác và quản lý tự động giúp các HTX giảm chi phí vận hành tới 30%, tiết kiệm 15-20% vật tư, đồng thời tăng năng suất từ 15-28%. Đây là lợi ích thực chất, cho thấy chuyển đổi số đang tăng sức cạnh tranh cho các HTX.

Quan trọng hơn, số hóa quy trình sản xuất tạo lập nền tảng để hình thành chuỗi giá trị nông sản bền vững: vùng trồng được quản lý tập trung, tiêu chuẩn được thống nhất, sản phẩm có mã truy xuất nguồn gốc, HTX dễ dàng liên kết doanh nghiệp trong chế biến, tiêu thụ. Nông nghiệp Thanh Hóa nhờ đó dần chuyển từ sản xuất manh mún sang sản xuất hàng hóa quy mô lớn, có thương hiệu.

Dù đạt nhiều kết quả, chuyển đổi số trong nông nghiệp Thanh Hóa vẫn đối mặt nhiều điểm nghẽn. Tỷ lệ HTX ứng dụng công nghệ số còn thấp, chưa tạo thành diện rộng. Năng lực số của cán bộ và xã viên còn hạn chế, thiếu nhân sự chuyên trách công nghệ. 

Việc đầu tư thiết bị, phần mềm đòi hỏi kinh phí lớn, trong khi nhiều HTX quy mô nhỏ khó tiếp cận nguồn vốn. Hạ tầng internet ở vùng sâu, vùng xa còn yếu, khiến việc thu thập và truyền tải dữ liệu gặp khó khăn. Ngoài ra, hệ thống truy xuất nguồn gốc và dữ liệu dùng chung của tỉnh chưa hoàn chỉnh, gây khó trong việc kết nối thị trường và đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.

Để khắc phục, Thanh Hóa cần chuẩn hóa quy trình số hóa giữa các HTX, xây dựng nền tảng dữ liệu chung và hệ thống truy xuất nguồn gốc liên thông toàn tỉnh. Việc đào tạo kỹ năng số cho cán bộ HTX và nông dân phải trở thành giải pháp xuyên suốt, từ kỹ năng sử dụng phần mềm, nhật ký số đến thương mại điện tử. 

Bên cạnh đó, tỉnh cần hoàn thiện cơ chế hỗ trợ vốn, tín dụng ưu đãi để HTX đủ khả năng đầu tư công nghệ. Việc nâng cấp hạ tầng internet nông thôn là điều kiện tiên quyết để giảm khoảng cách số. Đồng thời, cần thúc đẩy liên kết HTX, doanh nghiệp để hình thành hệ sinh thái nông nghiệp số gắn với chế biến sâu và tiêu thụ bền vững.

Chuyển đổi số đang trở thành động lực quan trọng giúp nông nghiệp Thanh Hóa thoát khỏi mô hình sản xuất nhỏ lẻ, hướng đến sản xuất hàng hóa quy mô lớn, minh bạch và hiệu quả hơn. Với khoảng 15% HTX tiên phong ứng dụng công nghệ số, tỉnh đã mở ra một hướng phát triển tất yếu: nông nghiệp hiện đại, giá trị cao, thích ứng với thị trường và hội nhập sâu rộng. 

Tuy nhiên, để chuyển đổi số lan tỏa mạnh hơn, cần sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, doanh nghiệp và chính các HTX. Chỉ khi những rào cản về nhân lực, tài chính, hạ tầng và nhận thức được tháo gỡ, chuyển đổi số mới thực sự trở thành đòn bẩy đưa nông nghiệp Thanh Hóa bứt phá bền vững trong giai đoạn mới.