Cơ chế CCP - yếu tố căn cơ giải quyết vấn đề nâng hạng TTCK

Câu chuyện nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam đang càng thu hút sự quan tâm mạnh mẽ, đặc biệt khi những thay đổi lớn trong chính sách được triển khai liên tục, mở đường cho những kỳ vọng lớn lao phía trước.

Nâng hạng thị trường chứng khoán là mục tiêu quan trọng mà Chính phủ đặt ra trong năm 2025. Nhiều nút thắt đã được tháo gỡ và hai nút thắt quan trọng là quy định kỳ quỹ trước giao dịch (prefunding) và hạn mức đối với nhà đầu tư nước ngoài (room ngoại).

Sau nhiều phối hợp giữa cơ quan quản lý và các thành viên thị trường, Thông tư 68/2024/TT-BTC vừa được ban hành vào tháng 9 và chính thức có hiệu lực từ ngày 2/11/2024, đã giải quyết một trong những rào cản lớn đối với việc nâng hạng.

Tuy nhiên, Công ty Chứng khoán VPBankS đánh giá, Thông tư 68/2024 chỉ là giải pháp ngắn hạn, “đúng nhưng chưa đủ”, vì quy định cho phép nhà đầu tư tổ chức nước ngoài giao dịch không cần ký quỹ chỉ áp dụng tại một số công ty chứng khoán thuộc nhóm dẫn đầu. Điều này sẽ không phù hợp khi thị trường tài chính phát triển đến mức cao, tức các giao dịch diễn ra liên tục mỗi ngày với tần suất lớn.

Theo các chuyên gia của VPBankS nhận định, cơ chế CCP (mô hình đối tác bù trừ trung tâm) mới là yếu tố căn cơ để giải quyết vấn đề nâng hạng. Cơ chế này không chỉ giúp quá trình thanh toán và bù trừ giao dịch chứng khoán trở nên an toàn, hiệu quả, mà còn đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế - một trong những tiêu chí quan trọng mà FTSE Russell và MSCI đặt ra để xét nâng hạng.

Hơn nữa, việc áp dụng CCP sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực, giúp các công ty chứng khoán kiểm soát rủi ro tốt hơn, đồng thời tạo dựng một môi trường giao dịch minh bạch, ổn định và hấp dẫn đối với nhà đầu tư quốc tế, qua đó nâng cao khả năng cạnh tranh và vị thế của thị trường chứng khoán Việt Nam.

Trước đây, thị trường không cần CCP nhiều vì không có những sản phẩm tài chính mang tính chất mới, có khối lượng giao dịch khổng lồ, như phái sinh. Thế nhưng, khi thị trường chứng khoán được nâng hạng thì tần suất giao dịch càng lớn, việc không có CCP ở giữa khiến việc thanh toán bù trừ gặp khó khăn.

Cơ chế CCP sẽ giữ vai trò đơn vị trung gian - là người mua của tất cả người bán và người bán của tất cả người mua, thay vì để người bán và mua gặp nhau trực tiếp trên sàn giao dịch. Với cơ chế này, thành viên bù trừ là công ty chứng khoán, ngân hàng có trách nhiệm xác nhận mức lưu ký của người mua và người bán trước khi giao dịch. Đồng thời, bảo lãnh cho các giao dịch không cần ký quỹ 100% của nhà đầu tư tổ chức nước ngoài.