Cơ hội và thách thức từ Hiệp định thương mại tự do UKVFTA

Đại sứ Việt Nam Trần Ngọc An và Đại sứ Vương quốc Anh Gareth Edward Ward ký Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Vương quốc Anh. Ảnh: TTXVN

Cơ hội mới mở ra

Trong bối cảnh Vương quốc Anh đã chính thức rời khỏi Liên minh châu Âu và giai đoạn chuyển tiếp chuẩn bị kết thúc, việc ký kết Hiệp định UKVFTA sẽ đảm bảo giữ gìn thương mại song phương giữa Việt – Anh. Với nền tảng là kế thừa Hiệp định EVFTA, Hiệp định UKVFTA cũng sẽ tạo khuôn khổ hợp tác kinh tế - thương mại toàn diện, lâu dài, ổn định giữa Việt Nam và Anh.

Những cơ hội và lợi ích lớn nhất tạo ra từ FTA Việt Nam – Anh phải kể đến là thúc đẩy xuất khẩu các mặt hàng chủ lực của Việt Nam. Các chuyên gia đánh giá, hiện dư địa tăng trưởng thị trường tại Vương quốc Anh cho sản phẩm Việt Nam còn rất lớn vì tất cả các sản phẩm xuất khẩu Việt Nam chỉ chiếm được không quá 1% thị phần trong tổng kim ngạch nhập khẩu hàng hóa mỗi năm gần 700 tỷ USD (2019) của Anh.

Theo các cam kết trong hiệp định, hàng hóa Việt Nam xuất khẩu sang Vương quốc Anh sẽ được xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với 99,2% số dòng thuế, tương đương 99,7% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sau 6 năm kể từ khi hiệp định có hiệu lực. Cùng lúc, Việt Nam trước tiên sẽ xóa bỏ 48,5% thuế quan của hàng nhập khẩu từ Anh, và tăng lên khoảng 91,8% đến 97,1% sau sáu năm. 

Thủy, hải sản, gạo, dệt may, gỗ, rau quả, da giày… là những mặt hàng được hưởng lợi nhiều nhất. Cụ thể, đối với ngành thủy sản, năm 2019, tổng giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam sang Vương quốc Anh đạt 298,2 triệu USD, chiếm 6,7% tổng kim ngạch nhập khẩu ngành hàng này của Anh.

Với UKVFTA, thuế nhập khẩu hầu hết tôm nguyên liệu (tươi, đông lạnh, ướp lạnh) nhập khẩu vào Anh được giảm từ mức thuế cơ bản 10-20% xuống 0% ngay khi hiệp định có hiệu lực.

Các nhóm hàng có lợi thế sớm nhất trong nhóm thủy, hải sản là tôm và một số loại cá (cá tra). Theo đó, những ngành chế biến tôm và cá tra sẽ có cơ hội thúc đẩy kim ngạch xuất khẩu cũng như có triển vọng thu hút đầu tư để tận dụng các cam kết này.

Hiện tại xuất khẩu của ngành dệt may của Việt Nam sang Anh chỉ chiếm 2,77% tổng lượng nhập khẩu vào thị trường Anh. Do đó ngành này vẫn còn dư địa rất lớn để phát triển và gia tăng kim ngạch. Ngoài ra, với những cam kết về cộng gộp đối với nguyên liệu vải từ Hàn Quốc và EU sẽ giúp các sản phẩm dệt may mở rộng nguồn cung nguyên liệu trong ngành này để tận hưởng ưu đãi, tránh bị phụ thuộc vào một số thị trường nhất định.

Hay mặt hàng giày dép, khi so sánh với các đối thủ cạnh tranh như Trung Quốc, Hà Lan, Italia, Bỉ, Đức, Việt Nam vẫn chịu mức thuế quan cao thứ 2 trong 15 nước xuất khẩu giày dép nhiều nhất vào Anh với mức thuế trung bình 6,7%. UKVFTA sẽ mang lại các ưu đãi thuế quan giúp hàng hóa Việt Nam có lợi thế cạnh tranh hơn so với các đối thủ.

Năm 2019, xuất khẩu gạo từ Việt Nam sang Anh đã có bước nhảy vọt với mức tăng trưởng kim ngạch lên đến 376% so với năm 2018. Với những cơ hội mang lại từ hiệp định, gạo xuất xứ từ Việt Nam sẽ có lợi thế cạnh tranh với các sản phẩm đến từ Thái Lan, Trung Quốc, Ấn Độ. Ngoài ra, Anh còn cam kết sẽ rà soát nâng lượng hạn ngạch thuế quan (TRQ) đối với mặt hàng gạo của Việt Nam sau 3 năm kể từ ngày UKVFTA có hiệu lực. 

Rau quả cũng là một trong những mặt hàng được hưởng lợi từ hiệp định này, UKVFTA khi có hiệu lực sẽ xóa bỏ ngay 94% trong tổng số 547 dòng thuế rau quả và các chế phẩm từ rau quả. Thời gian tới, ngành xuất khẩu rau, củ, quả của Việt Nam sẽ có cơ hội tiếp cận thị trường Anh và thúc đẩy kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này.

Có thể nói ở tầm chiến lược, việc hoàn tất Hiệp định UKVFTA đã tạo thêm sự gắn kết và đan xen về kinh tế giữa hai nước, qua đó làm sâu sắc thêm và nâng tầm quan hệ đối tác chiến lược Việt-Anh. Tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt Nam có cơ hội “truy cập” vào thị trường châu Âu. Ngược lại, người tiêu dùng Việt Nam cũng được tiếp cận với hàng hóa, dịch vụ chất lượng cao và sáng tạo.

... nhưng vẫn "song hành" cùng khó khăn, thách thức

Bên cạnh những cơ hội về thúc đẩy xuất khẩu, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, mở rộng nguồn cung hàng hóa, theo các chuyên gia của Bộ Công Thương, Hiệp định UKFVTA cũng đặt ra những thách thức trong việc tận dụng cam kết cũng như sức ép đối với thị trường trong nước.

Những cam kết mở cửa thị trường với hàng hóa, dịch vụ cho Anh sẽ tạo ra sức ép cạnh tranh nhất định cho nền kinh tế, doanh nghiệp và hàng hóa, dịch vụ trong nước, đặc biệt là trong những ngành Anh có thế mạnh như dịch vụ tài chính, dược phẩm, các mặt hàng hóa chất… 

Mặc dù Hiệp định tạo thuận lợi trong việc mở rộng nguồn cung trong các quy tắc xuất xứ trong Hiệp định UKVFTA, nhưng do nguồn nguyên liệu cho sản xuất hàng xuất khẩu hiện nay của Việt Nam đặc biệt là ngành dệt may chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc hoặc ASEAN, do đó trong thời gian tới, cần chuyển hướng nhập khẩu nguồn nguyên liệu trong ngành này để tận dụng được những cơ hội từ các cam kết của Hiệp định.

Không những thế, rào cản kỹ thuật đối với hàng hóa nhập khẩu từ phía Anh là rất chặt chẽ. Điển hình như với mặt hàng nông sản, dù UKVFTA kế thừa những ưu đãi với những quy định SPS linh hoạt trong EVFTA nhưng đa số ngành hàng nông sản của nước ta vẫn vấp phải những hạn chế do thiếu tính đồng nhất trong từng lô hàng, công tác thu hoạch bảo quản chưa tốt nên chất lượng còn hạn chế.

Trong năm 2021, để khai thác hiệu quả lớn từ Hiệp định UKVFTA, một trong những việc các DN Việt Nam cần làm ngay là đầu tư nâng cao giá trị, chất lượng sản phẩm hàng hóa nhằm củng cố tính cạnh tranh của sản phẩm tại thị trường. Các DN cần chú trọng vấn đề vệ sinh thực phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn và quy trình quản lý, coi trọng trách nhiệm xã hội, minh bạch hóa thông tin về lao động, môi trường sản xuất để có sự chuẩn bị tốt nhất khi phải đối mặt với áp lực cạnh tranh.