Để chè Việt Nam không rơi vào "bẫy giá rẻ" của thế giới

Theo Hiệp hội Chè Việt Nam, Việt Nam là một nước sản xuất và xuất khẩu chè đứng thứ 5 trên thế giới. Chè Việt Nam đã có mặt tại hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong tháng 9/2024, Việt Nam xuất khẩu 15 nghìn tấn chè, đem về 26 triệu USD, tăng 39,1% về lượng và tăng 39,3% về giá trị so với tháng 8/2024. Luỹ kế 9 tháng năm 2024, xuất khẩu chè đạt 108 nghìn tấn và 189 triệu USD; tăng 31,9% về lượng và tăng 34,2% về giá trị so với cùng kỳ năm trước.

Điểm mạnh của Việt Nam là thổ nhưỡng khí hậu rất phù hợp với sự phát triển của cây chè. Việt Nam có nhiều vùng chè đặc sản, chất lượng cao như Thái Nguyên, Sơn La, Lâm Đồng. Đặc biệt Việt Nam còn sở hữu gần 20.000 ha chè Shan rừng. Nhiều vùng chè Shan cổ thụ hàng trăm năm tuổi cho chất lượng cao như Suối Giàng Yên Bái, Hà Giang, Tà Xùa - Sơn La... Theo đánh giá của các chuyên gia và người tiêu dùng quốc tế, chất lượng sản phẩm chè Việt Nam không thua kém bất kỳ quốc gia sản xuất chè nào trên thế giới

Ngành chè Việt Nam với bề dày lịch sử hàng ngàn năm, từng được ví như "vàng xanh" của đất nước, mang trong mình tiềm năng to lớn và những giá trị truyền thống quý báu.

Tuy nhiên, tại Diễn đàn “Kết nối sản xuất và tiêu thụ chè chất lượng cao”, ông Nguyễn Quốc Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ NN-PTNT, chia sẻ, giá chè xuất khẩu bình quân của Việt Nam hiện chỉ đạt khoảng 65% so với mức bình quân của thế giới và chỉ bằng 55% giá bình quân của chè xuất khẩu từ Ấn Độ và Sri Lanka. Thời gian qua, Việt Nam xuất khẩu chè ở giá trung bình là 1,7 USD/kg trong khi giá trung bình của thế giới là 2,6 USD/kg.

Đồng quan điểm, ông Hoàng Vĩnh Long, Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam, cũng nêu thực tế thế giới nhìn nhận thị trường chè Việt Nam là thị trường giá rẻ và tìm kiếm lợi nhuận tại đây. Trong khi đó, người làm chè đang ở tình trạng dễ mua, dễ bán nên không trau chuốt, làm mới mình mà chỉ tập trung sản xuất để đạt thỏa thuận mua bán trước mắt. Đó là lí do vì sao, chè Việt Nam vẫn bị coi là "chè giá rẻ", dễ rơi vào "bẫy giá rẻ" của thế giới.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Chè Việt Nam, hiện nay có nhiều nhà máy nhỏ chắp vá đang rơi vào bẫy giá rẻ do thời gian dài chưa có đổi mới: nông nghiệp phá vỡ sản xuất tập trung, nông công nghiệp còn ít. Và họ lại tiếp tục tìm mua búp rẻ.

Như vậy, để khắc phục hiện trạng này, cần tập trung liên kết doanh nghiệp, HTX, nông dân, chính quyền địa phương. Tất cả cần vào cuộc để khai thác tiềm năng, bỏ tư duy “dìm giá”, phân tán thị trường.

Ngoài ra, để phát triển vùng sản xuất và nâng cao chất lượng chè, cần chú trọng xây dựng vùng chè an toàn, kết hợp với cơ cấu giống phù hợp, định hướng tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm và quy hoạch các nhà máy chế biến nhằm gia tăng giá trị. Đồng thời liên kết các vùng chè đặc sản với chương trình OCOP và phát triển du lịch.

Doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân sản xuất chè phải chịu trách nhiệm về an toàn đối với thực phẩm do mình sản xuất, kinh doanh; có phương án quản lý an toàn thực phẩm trên cơ sở quy chuẩn kỹ thuật tương ứng, quy định do cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền ban hành và tiêu chuẩn do tổ chức, cá nhân sản xuất công bố áp dụng.

Về phía doanh nghiệp, ông Đoàn Anh Tuân, Giám đốc Công ty TNHH Thế hệ mới, đơn vị sở hữu thương hiệu trà Cozy, nhấn mạnh vào vấn đề thay đổi tư duy để đưa ngành chè thoái bẫy giá rẻ. Ông quan niệm, cây chè không còn là cây xóa đói giảm nghèo, mà đã trở thành cây làm giàu. Ngành chè không nên chạy theo sản xuất giá rẻ, tập trung vào số lượng, vì chi phí nhân công trong ngành ngày càng gia tăng; người lao động có nhiều cơ hội việc làm tại các khu công nghiệp nên không còn chấp nhận thu nhập thấp.