Để văn hóa và con người xứ Thanh là nền tảng tinh thần nội sinh cho phát triển

Khơi thông nguồn lực đầu tư cho phát triền văn hóa

Nhận thức rõ điều đó, những năm qua, Thanh Hóa đã dành sự quan tâm đặc biệt, nhằm khơi thông nguồn lực đầu tư cho phát triển văn hóa.

Là "mảnh đất địa linh nhân kiệt" với những trầm tích văn hóa vô cùng phong phú, đa dạng. Toàn tỉnh có 1.535 di tích lịch sử danh thắng, trong đó có 856 di tích đã được xếp hạng (1 sản văn hóa thế giới, 5 di tích quốc gia đặc biệt, 139 di tích quốc gia và 711 di tích cấp tỉnh). Cùng với đó là hệ thống bảo tàng trong toàn tỉnh hiện đang bảo quản và trưng bày hơn 34.650 hiện vật các loại qua các thời kỳ lịch sử, trong đó có khoảng 120 trống đồng thuộc các loại quý hiếm và hàng nghìn hiện vật, cổ vật quý có giá trị lịch sử, văn hóa cao. Đây là nguồn tài nguyên quý giá làm giàu bản sắc văn hóa Xứ Thanh, đồng thời là động lực để phát triển ngành "công nghiệp không khói", tạo điểm nhấn hấp dẫn du khách trong và ngoài nước.

Như chúng ta đã biết, Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc (năm 1998); và năm 2014 là Nghị quyết số 33 về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng phát triển bền vững đất nước (gọi tắt là Nghị quyết số 33-NQTW), có thể nói quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng ta về văn hóa đã có sự phát triển liên tục và ngày càng toàn diện hơn. 

Song, dù ở giai đoạn nào hay trong bối cảnh nào, quan điểm nhất quán và xuyên suốt của Đảng vẫn luôn làm cho văn hóa phải thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng, bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc. Đồng thời, văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội.

Sau 10 năm thực hiện Nghị quyết 33-NQ/TW, ngày 9/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) và 7 năm thực hiện Kết luận số 82-KL/TU, ngày 30/5/2017 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Thanh Hóa, công tác bảo tồn và phát huy các di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh ngày càng được quan tâm, chú trọng. 

Đáng chú ý, việc thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, chương trình mục tiêu của tỉnh về bảo tồn, tu bổ chống xuống cấp các di tích từng bước được thực hiện có hiệu quả. Trong đó phải kể đến một số công trình trọng điểm như: Khu Di tích lịch sử Lam Kinh (Thọ Xuân); Khu Di tích lịch sử đền Bà Triệu, chùa Sùng Nghiêm Diên Thanh, đình làng Phú Điền (Hậu Lộc); đền Đồng Cổ (Yên Định); đình làng Đình Trung, đền thờ Lý Thường Kiệt (Hà Trung); Nghè Vẹt, đền thờ Trần Khát Chân (Vĩnh Lộc)... Những di tích được đầu tư trùng tu, tôn tạo, đã, đang góp phần phát triển sản phẩm du lịch văn hóa đặc sắc, phục vụ đời sống văn hóa tâm linh, hấp dẫn du khách trong và ngoài tỉnh.

Với quan điểm: "Văn hóa, con người Thanh Hóa là nền tảng vật chất và tinh thần vững chắc, nguồn lực nội sinh, động lực quan trọng thúc đẩy sự phát triển nhanh và bền vững của tỉnh. Phát triển văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội; đầu tư cho văn hóa, con người là đầu tư để phát triển nhanh và bền vững", đồng chí Đỗ Minh Tuấn, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh.

Nghị quyết của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa ban hành số 17-NQ/TU cũng nêu rõ xây dựng, phát triển văn hóa và con người Thanh Hóa là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục, lâu dài... và Nghị quyết xác định các chỉ tiêu cụ thể đến năm 2030, 100% các cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể trong tỉnh lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện tốt việc xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Thanh Hóa; 100% các trường học trong tỉnh tổ chức hoạt động tuyên truyền, giáo dục cho học sinh, sinh viên về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Thanh Hóa. Xây dựng các thiết chế, công trình văn hóa, thể thao từ tỉnh đến cơ sở theo hướng đồng bộ, hiện đai; đầu tư xây dựng mới một số công trình cấp tỉnh mang tầm cỡ của khu vực Bắc Trung Bộ và cả nước... 

Tầm nhìn đến năm 2045, xây dựng con người Thanh Hóa phát triển toàn diện, văn minh, tỉnh Thanh Hóa giàu đẹp, kiểu mẫu, có nền văn hóa giàu sắc thái, đậm đà bản sắc dân tộc, phát triển hiện đại; phấn đấu là một trong những trung tâm văn hóa lớn cùa khụ vực và cà nước.

Cùng với đó, việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số được các cấp, các ngành, địa phương quan tâm. Đáng chú ý, những năm gần đây, nhiều lễ hội truyền thống, loại hình văn hóa dân gian đặc sắc đã được phục dựng và duy trì như: Lễ hội Mường Xịa (Quan Sơn), lễ hội Mường Ca Da (Quan Hóa), lễ hội Nàng Nga - Hai Mối (Cẩm Thủy); lễ cấp sắc của người Dao; mo, hát ru, lễ tục làm vía kéo si của dân tộc Mường; tục cầu mưa của dân tộc Khơ Mú; chữ viết, lễ cầu nước, khặp của dân tộc Thái; trang phục của dân tộc Thổ... 

Cùng với nhiệm vụ bảo tồn các di sản văn hóa vật thể, công tác điều tra, sưu tầm, nghiên cứu, điền dã tư liệu hóa các di sản văn hóa phi vật thể cũng được tập trung triển khai. Các lễ hội dân gian; trò chơi, trò diễn; các làng nghề truyền thống từng bước được phục hồi và phát triển.

Đặc biệt, trong giai đoạn 2014-2024, cùng với nguồn vốn hỗ trợ của Trung ương trong các chương trình mục tiêu quốc gia, UBND tỉnh Thanh Hóa đã phê duyệt Đề án "Xây dựng và phát triển các thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đến năm 2030", đồng thời ban hành kế hoạch triển khai thực hiện đề án giai đoạn 2023-2025. 

Trong đó, ưu tiên bố trí nguồn lực xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở đạt chuẩn, đồng thời coi trọng việc duy trì, phát triển các hoạt động bên trong các thiết chế văn hóa sau khi hoàn thành. Nhiều địa phương đã ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ xây dựng nhà văn hóa, thể thao cơ sở ngày càng được triển khai, thực hiện khá tốt, với tổng kinh phí huy động khoảng trên 2.000 tỷ đồng.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, việc đầu tư cho văn hóa đến nay vẫn chưa thực sự đáp ứng với yêu cầu, nhất là thiết chế văn hóa cơ sở. Bên cạnh đó, cơ chế, chính sách của tỉnh chưa đủ mạnh để phát huy các nguồn lực xã hội hóa, nguồn lực của nhân dân một cách hiệu quả. 

Ông Phạm Nguyên Hồng, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao - Du lịch tỉnh Thanh Hóa thẳng thắn nhận định: "Là địa phương có số lượng di tích lớn, trong điều kiện ngân sách Nhà nước dành cho công tác quản lý, bảo tồn, trùng tu các di tích lịch sử, văn hóa còn hạn chế, nên nhiều di tích xuống cấp chưa được trùng tu, sửa chữa kịp thời. 

Trong khi đó, công tác xã hội hóa các hoạt động văn hóa trên địa bàn tỉnh có nhiều tiến bộ, song chưa rộng khắp, nguồn lực để đầu tư cho phát triển văn hóa còn hạn chế. Chất lượng phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa", mà trọng tâm là xây dựng gia đình văn hóa, làng, bản, cơ quan văn hóa có lúc, có nơi còn mang tính hình thức...

Chính vì vậy, cùng với sự hỗ trợ của Trung ương, của tỉnh, các địa phương cần đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động văn hóa, tập trung phát triển văn hóa và phát triển con người. Đồng thời huy động nguồn lực hỗ trợ xây dựng các thiết chế văn hóa, thể thao, tổ chức hoạt động văn hóa, lễ hội. Đặc biệt là các thiết chế văn hóa thể thao khu vực nông thôn, miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa và các thiết chế văn hóa phục vụ công nhân ở các khu công nghiệp... Qua đó góp phần xây dựng và phát triển văn hóa, con người Thanh Hóa đáp ứng thời kỳ CNH,HĐH đất nước.