Đề xuất tiêu chí phân loại đơn vị hành chính mới sau sáp nhập

Bộ Tư pháp đang thẩm định dự thảo nghị định về phân loại đơn vị hành chính. Dự thảo do Bộ Nội vụ xây dựng.

Cơ quan soạn thảo cho biết, theo Hiến pháp và Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025, thành phố trực thuộc trung ương là đô thị trung tâm vùng hoặc động lực phát triển quốc gia, có vị trí chiến lược toàn diện.

Trong đó Hà Nội và TP.HCM là đơn vị hành chính loại đặc biệt đã được quy định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Do đó, dự thảo nghị định đề xuất Hà Nội và TP.HCM là đơn vị hành chính loại đặc biệt, các thành phố trực thuộc trung ương là đơn vị hành chính loại I.

Các TP như Huế, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ đã đáp ứng đầy đủ các tiêu chí cao nhất về dân số, diện tích, kinh tế - xã hội, hạ tầng, tài chính và quản trị.

Do đó thủ tục phân loại chỉ mang tính hình thức. Việc quy định các thành phố này đương nhiên thuộc loại I vừa bảo đảm ổn định, minh bạch, giảm thủ tục, vừa tạo cơ sở pháp lý cho chính sách đặc thù phù hợp với vai trò của các thành phố này.

Đối với các tỉnh, dự thảo nghị định quy định tỉnh được phân thành 3 loại (loại I, II, III) dựa trên tổng số điểm của 5 nhóm tiêu chuẩn.

Tiêu chuẩn quy mô dân số: tối đa 20 điểm, tối thiểu 10 điểm;

Tiêu chuẩn diện tích tự nhiên: tối đa 20 điểm, tối thiểu 10 điểm;

Tiêu chuẩn số lượng ĐVHC trực thuộc: tối đa 10 điểm, tối thiểu 6 điểm;

Tiêu chuẩn điều kiện kinh tế - xã hội (gồm 11 tiêu chí thành phần): tối đa 40 điểm, tối thiểu 18 điểm;

Tiêu chuẩn yếu tố đặc thù: tối đa 10 điểm, tối thiểu 0 điểm.

Đối với xã, phường, dự thảo nghị định quy định phường được phân thành 3 loại (loại I, II, III) dựa trên tổng số điểm của 4 nhóm tiêu chuẩn tương tự như đối với xã nhưng có điều chỉnh mức tối đa, tối thiểu của từng tiêu chí, tiêu chuẩn cho phù hợp đặc thù về quy mô dân số, diện tích tự nhiên và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của phường.

Đối với đặc khu, dự thảo Nghị định quy định, đối với đặc khu được phân loại đô thị thì áp dụng tiêu chuẩn phân loại của phường, các trường hợp còn lại áp dụng tiêu chuẩn phân loại của xã; đồng thời quy định điểm yếu tố đặc thù của đặc khu là 10 điểm (tối đa).

Theo Bộ Nội vụ, sau đợt sáp nhập, sắp xếp các đơn vị hành chính, cả nước có 34 ĐVHC cấp tỉnh (06 thành phố và 28 tỉnh) và 3.321 ĐVHC cấp xã (2.621 xã, 687 phường, 13 đặc khu). Số lượng và quy mô của ĐVHC cấp tỉnh và ĐVHC cấp xã đã có biến động lớn so với trước thời điểm sắp xếp (trước tháng 6/2025).

Ở cấp tỉnh, đã giảm 29 đơn vị hành chính cấp tỉnh. Diện tích tự nhiên trung bình mỗi tỉnh, thành phố là 9.743 km², tăng 85,3% so với trước đây. Trong đó, tỉnh Lâm Đồng hiện có diện tích lớn nhất cả nước với 24.243,13 km², vượt xa Nghệ An – tỉnh lớn nhất trước đó.

Quy mô dân số trung bình cấp tỉnh cũng tăng 85,3%, đạt hơn 3,3 triệu người. TPHCM là địa phương có dân số lớn nhất, với hơn 14,6 triệu người, tăng thêm gần 4,7 triệu so với trước khi sắp xếp.

Bên cạnh đó, việc hình thành “đặc khu” là loại hình ĐVHC hoàn toàn mới, nằm ngoài phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13.

Những biến động này khiến hệ thống tiêu chí, thang điểm và ngưỡng phân loại theo Nghị quyết 1211 không còn phù hợp, nếu tiếp tục áp dụng sẽ làm sai lệch đánh giá về vị trí, vai trò, mức độ phát triển của từng địa phương, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạch định chính sách và phân bổ nguồn lực và tổ chức bộ máy chính quyền.

Bộ Nội vụ nhấn mạnh việc xây dựng Nghị định mới sẽ là hành lang pháp lý quan trọng để các địa phương thực hiện phân loại ĐVHC, từ đó hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội, thu hút đầu tư, nâng cao chất lượng và điều kiện sống trên địa bàn ĐVHC và xây dựng tổ chức bộ máy, chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức của chính quyền địa phương phù hợp với từng loại ĐVHC.