Địa đạo Phú Thọ Hòa: Điểm du lịch độc đáo và hấp dẫn

Trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, phường Phú Thọ Hòa, quận Tân Phú, TP. Hồ Chí Minh, nằm ở vùng chuyển tiếp giữa ngoại thành và nội thành. Đây là vùng đất quân sự có nhiều chiến lũy phòng thủ chống quân xâm lược, như: Lũy Ông Dầm, Lũy Bán Bích, Lũy Chí Hòa. 

Địa đạo Phú Thọ Hòa được xây dựng năm 1947 tại thôn Lộc Hòa và vùng lân cận, nay tọa lạc tại địa chỉ số 139 Phú Thọ Hòa, phường Phú Thọ Hoà, quận Tân Phú, TP.Hồ Chí Minh, vì nơi đây đặc điểm vùng đất cao, cây cối rậm rạp, địa hình, địa vật phức tạp, nhân dân có truyền thống cách mạng. Đường hầm địa đạo bắt nguồn từ ấp Lộc Hòa kéo lên ấp Bình Long, qua Bình Hưng Hòa, đến Gò Dầu (Tân Sơn Nhì). Chiều dài địa đạo hơn 10 km, trên mặt đất được đào thêm hầm chiến đấu lộ thiên hình chữ L và hệ thống giao thông hào, trồng thêm tre, dứa dọc theo bờ, tạo thành địa hình, địa vật chiến đấu liên xã Phú Thọ Hòa - Bình Hưng Hòa - Tân Sơn Nhì, để bảo vệ làng xã, chống thực dân Pháp.

Địa đạo được đào sâu dưới lòng đất khoảng 3m, có đoạn sâu đến 4m, lòng địa đạo cao 1m, rộng 0,6m đến 0,8m. Hai bên có nhiều ngách đi sang nhiều hướng khác nhau, địa đạo có 2 tầng, đường đi của địa đạo có lúc trầm xuống, có lúc trồi lên, có nhiều lỗ thông hơi và nhiều miệng hầm, có nắp đậy được ngụy trang tùy theo địa hình trên mặt đất. 

Sở dĩ gọi là hầm xe lửa, vì sóng địa đạo cứ khoảng 20m thì có 1 vách ngăn, ở giữa khoét 1 lỗ đường kính 0,5m, vừa một người chui qua và cứ thế nối tiếp nhau, đi từ ấp này sang ấp khác. Cách bố trí vách ngăn này để phòng ngừa khi địch phát hiện hầm địa đạo thì chui qua hầm kế tiếp, rồi bít cửa lại, ngụy  trang cẩn thận để địch tưởng đây là đường cùng, hết lối. 

Trong 2 cuộc kháng chiến, địa đạo Phú Thọ Hòa trở thành điểm trú đóng của bộ đội chủ lực, đơn vị đặc công, biệt động, làm bàn đạp tấn công vào nội thành Sài Gòn, như: Trung đoàn Phạm Hồng Thái, Tiểu đoàn Ngô Gia Tự... Địa đạo còn là cái nôi đảm bảo cho nhiều cán bộ quân, dân, chính, đảng các cấp về hoạt động tại đây. Địa đạo Phú Thọ Hòa ra đời từ lòng yêu nước của nhân dân Phú Thọ Hòa, bám trụ đánh địch, xây dựng cơ sở bí mật, làm căn cứ cho các đơn vị vũ trang trú ém và là nơi xuất phát các trận đánh vào đồn bót, vào sào huyệt của địch, góp phần làm nên chiến thắng oai hùng của dân tộc.

Năm 1996, địa đạo Phú Thọ Hòa được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc gia, năm 2010, nhân dân và lực lượng vũ trang phường Phú Thọ Hòa được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân. Hiện nay, địa đạo Phú Thọ Hòa là một địa điểm di tích thu hút, hấp dẫn nhiều du khách đến tham quan, cắm trại, là điểm vui chơi, giải trí bổ ích, là nơi giáo dục lịch sử truyền thống cách mạng và lòng yêu nước cho các tầng lớp nhân dân - nhất là thế hệ trẻ.

Trong lần đi khảo sát di tích lịch sử địa đạo Phú Thọ Hòa, Bí thư Thành ủy TP.Hồ Chí Minh Nguyễn Văn Nên cho rằng quang cảnh địa đạo đã được trùng tu nhưng vẫn giữ vẻ hoang sơ, mang một ý nghĩa riêng biệt, cần phải được giữ gìn. Địa phương cố gắng chỉnh trang và bảo tồn di tích, thu thập những hiện vật  liên quan đến di tích còn trong dân, vì đó là nhân chứng lịch sử, trồng thêm cây xanh, đầu tư cơ sở vật chất để địa đạo Phú Thọ Hòa xứng tầm một di tích lịch sử Quốc gia. 

Bên cạnh đó, quận Tân Phú xây dựng không gian văn hóa Hồ Chí Minh cần bổ sung thêm các hình ảnh về Bác Hồ, về phương thức truyền tải thông điệp của Bác đến nơi này, để thế hệ con cháu có thể hình dung và hiểu rõ lý tưởng, lòng yêu nước của thế hệ đi trước.

Theo đó, ngày 29/9/2022, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định công nhận phường Phú Thọ Hòa là xã An toàn khu của Trung ương trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Đây là niềm vui, niềm tự hào, là sự động viên, cổ vũ to lớn đối với Đảng bộ, chính quyền, các lực lượng vũ trang và nhân dân quận Tân Phú. 

Từ đó, tạo điều kiện cho địa phương có nhiều cơ hội đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng, an ninh, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân, góp phần giáo dục lịch sử và truyền thống yêu nước cách mạng kiên cường của  nhân dân cho hế hệ hôm nay và mai sau, để Địa đạo Phú Thọ Hòa, là địa chỉ tham quan, du lịch độc đáo và hấp dẫn du khách gần xa.