Đình thôn Ngô - Nét cổ kính giữa lòng Hà Nội

Đi từ trung tâm TP Hà Nội qua cầu Vĩnh Tuy là phố Cổ Linh sầm uất, hướng theo phía Nam khoảng 3km là tới thôn Ngô, nơi vẫn lưu giữ nét đẹp của làng quê với cây đa, giếng nước, sân đình. Trong đó, đình thôn Ngô được xem là trung tâm lịch sử, văn hóa của thôn. 

Đình và nghè vẫn được gọi theo tên địa danh là đình, nghè thôn Ngô. Đình thôn Ngô được xây dựng trên khu đất cao, rộng rãi ở ven làng, quay hướng Đông Nam, còn nghè Ngô được xây dựng trên dải đất kiểu chữ "đinh", theo hướng Tây Bắc. Đình, nghè thôn Ngô có quan hệ mật thiết với nhau thông qua việc thờ cúng các nhân vật lịch sử và lễ hội đó là: Linh Lang, Lã Lang, Phương Dung hoàng hậu và Cẩn Hạnh công chúa.

Cổng đình, nghè thôn Ngô

Đình Ngô quay về hướng Đông - Nam, được xây theo lối kiến trúc kiểu chữ "Đinh", gồm nghi môn, đại đình và hậu cung. Nghi môn có hai trụ biểu lớn xây bằng gạch, đắp gờ nổi, chạm chữ "Thọ" và chim phượng 4 mặt.

Đại đình rộng 5 gian, xây theo kiểu tường hồi bít đốc tay ngai, mái ngói cổ, với các bộ vì được làm theo kiểu "thượng chồng rường, giữa cốn, hạ kẻ" liên kết bởi xà đai chắc chắn. Các đầu dư chạm trổ tinh xảo với đề tài rồng, tứ linh, tứ quý, hoa lá theo phong cách nghệ thuật thế kỷ XIX. Nối liền với gian giữa của tòa đại đình là hậu cung chạy dọc, gồm 3 gian, được xây kiểu tường hồi bít đốc. Bên trong đặt các ngai thờ và đồ tự khí.

Nghè thôn Ngô ban đầu xây bằng tranh, tre. Năm 1990, nhân dân xây lại nghè theo kiểu chữ "đinh", có tường bao, mái lợp ngói mũi hài. Kiến trúc của nghè gồm tòa đại bái 3 gian, hậu cung 1 gian, kết cấu theo kiểu "kèo cầu quá giang trốn trụ". Trong hậu cung đặt ngai thờ cùng hai pho tượng Phương Dung phu nhân và Hạnh Hoa công chúa.

Các hiện vật còn lưu giữ tại cụm di tích đình, nghè Ngô cho tới nay vẫn được giữ nguyên vẹn gồm cuốn thần phả "Linh Lang Đại vương", kiệu, hương án, long đình, hoành phi, câu đối sơn son thếp vàng, chạm trổ công phu với các đề tài tứ quý, rồng, mây, hoa lá... ca ngợi công đức của các vị thành hoàng cũng như cảnh đẹp của đình, nghè.

Đình thôn Ngô (phường Long Biên, TP Hà Nội) vừa được trùng tu, tôn tạo.

Không chỉ là một di tích lịch sử còn lưu giữ được những giá trị văn hóa, lịch sử, đình, nghè Ngô còn là di tích cách mạng quan trọng. Trong kháng chiến chống Pháp, đình là nơi hoạt động bí mật, hội họp cán bộ địa phương. Năm 1951, địch bắt dân làng tập trung tại đình, lùng sục hầm bí mật, bộ đội và du kích đã tự sát để không bị bắt.

Trong kháng chiến chống Mỹ, đình là nơi đóng quân, là kho chứa quân nhu, súng đạn của Kho 205 (Cục Quân nhu, Tổng cục Hậu cần, Bộ Quốc phòng), đồng thời là doanh trại huấn luyện đặc công từ 1973 - 1975.

Để tưởng nhớ công lao to lớn của các vị thành hoàng, những anh hùng liệt sĩ, hằng năm, vào ngày 10/2 (Âm lịch), nhân dân thôn Ngô tổ chức hội làng. Đến dịp này, con em trong thôn Ngô dù đang làm ăn xa hay gần đều tìm về để góp vui cùng quê hương. Đình thôn Ngô còn là nơi hội họp, phổ biến chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng của 4 tổ dân phố 8, 9, 10 và 11 trong thôn. Vào mỗi buổi sáng, sân đình thôn Ngô còn là nơi rèn luyện thể dục, thể thao của câu lạc bộ dưỡng sinh. Tham gia câu lạc bộ là các bác, các cụ cao niên trong làng và kết thúc mỗi buổi tập, các thành viên đều tự nguyện dọn dẹp vệ sinh để khuôn viên đình thêm sạch sẽ, thoáng mát.

Các di vật hiện lưu giữ tại đình thôn Ngô có quyển Thần phả "Linh Lang Đại vương", đạo sắc phong do vua ban, kiệu, hương án, long đình... Ngoài ra, còn có các bức hoành phi, câu đối được sơn son thếp vàng, chạm trổ công phu, tỉ mỉ với các đề tài tứ quý, rồng, mây, hoa lá trông rất lộng lẫy. Nội dung chủ yếu là ca ngợi công đức của Thành hoàng làng và ca ngợi cảnh đẹp của đình thôn Ngô. Trải qua biến động của thời gian, đình thôn Ngô nhiều lần được tu bổ, tôn tạo nhưng không vì thế mà mất đi dáng dấp cổ kính. Là ngôi đình nhỏ, nằm khiêm nhường bên những cây đa, cây sanh cổ thụ, nhưng nhiều năm nay, đình thôn Ngô trở thành một trong những điểm dừng chân của người dân và nhất là các bạn trẻ ưa khám phá, tìm hiểu lịch sử, văn hóa dọc dải ven sông Hồng với dày đặc các di tích lịch sử, cách mạng, làng nghề truyền thống.

Với những giá trị văn hóa, lịch sử tiêu biểu, năm 1995, cụm di tích đình, nghè Ngô đã được xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.