Định vị lại vai trò của doanh nghiệp tư nhân trong chiến lược phát triển đất nước

Kinh tế tư nhân là đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng

Trong hơn ba thập kỷ đổi mới, khu vực kinh tế tư nhân đã trở thành một động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng, đổi mới sáng tạo và giải quyết việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, cho đến nay, khu vực này vẫn chưa phát huy hết tiềm năng. Nghị quyết số 68/NQ-TW ra đời với mục tiêu đưa kinh tế tư nhân thực sự trở thành một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Một trong những giải pháp mang tính đột phá trong Nghị quyết là: "Phát triển doanh nghiệp tư nhân trở thành lực lượng chủ lực trong một số ngành, lĩnh vực." Giải pháp này thể hiện bước chuyển về tư duy, định vị lại vai trò của doanh nghiệp tư nhân trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Khái niệm "lực lượng chủ lực"

Trong bối cảnh chính sách công, "lực lượng chủ lực" có thể hiểu là những thành phần có vai trò dẫn dắt, chi phối, hoặc đóng vai trò nòng cốt trong phát triển một lĩnh vực hoặc ngành nghề cụ thể. Khi xác định doanh nghiệp tư nhân là lực lượng chủ lực, điều đó đồng nghĩa với việc: Giao cho khu vực tư nhân vai trò đầu tàu phát triển. Tạo cơ chế để họ cạnh tranh công bằng, bình đẳng với các khu vực khác. Tập trung nguồn lực hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân có năng lực vươn lên tầm khu vực và quốc tế.

Những ngành, lĩnh vực ưu tiên

Theo tinh thần Nghị quyết 68/NQ-TW, doanh nghiệp tư nhân được khuyến khích tham gia làm chủ lực ở những ngành sau: Công nghiệp chế biến, chế tạo, thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá, nâng giá trị sản phẩm Việt; Nông nghiệp công nghệ cao: khai thác thế mạnh nông nghiệp, phát triển bền vững; Dịch vụ logistics, thương mại điện tử: bắt kịp xu thế kinh tế số; Du lịch, công nghiệp văn hoá: khai thác tiềm năng văn hoá, cảnh quan, nhân lực; Chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, công nghệ thông tin: lĩnh vực mang tính nền tảng tương lai. Xây dựng và phát triển hạ tầng: tạo động lực lan toả đến các ngành khác.

Chuyển dịch từ "thành phần bổ trợ" sang "thành phần dẫn dắt" Trước đây, doanh nghiệp tư nhân thường bị gắn với hình ảnh "nhỏ, manh mún, thiếu bền vững." Quan điểm mới cho thấy Đảng và Nhà nước ta đã thay đổi cách nhìn, xác định khu vực tư nhân không chỉ là đối tác hỗ trợ mà là đầu kéo quan trọng trong cấu trúc nền kinh tế.

Tăng hiệu quả sử dụng nguồn lực xã hội

Khu vực tư nhân, thường năng động, sáng tạo và sử dụng vốn hiệu quả hơn so với các khu vực khác. Việc trao vai trò chủ lực giúp khai thông các nguồn lực trong dân cư, giảm gánh nặng đầu tư công.

Tạo động lực cạnh tranh lành mạnh

Nếu tư nhân được trao vai trò chủ lực trong một số ngành, cạnh tranh sẽ thúc đẩy đổi mới, nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ. Qua đó giúp doanh nghiệp Việt có đủ sức cạnh tranh với khu vực và quốc tế.

Thực trạng doanh nghiệp tư nhân hiện nay

Số lượng tăng, nhưng chất lượng còn hạn chế.

Theo thống kê, đến năm 2024 có hơn 900.000 doanh nghiệp tư nhân đang hoạt động. Tuy nhiên, hơn 95% là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Thiếu vắng những doanh nghiệp tư nhân quy mô lớn, có khả năng dẫn dắt thị trường, làm chủ chuỗi cung ứng toàn cầu.

Môi trường kinh doanh còn rào cản

Thủ tục hành chính vẫn rườm rà, chi phí không chính thức còn cao. Phân biệt đối xử giữa doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp tư nhân trong tiếp cận vốn, đất đai, chính sách.

Năng lực quản trị và công nghệ còn yếu

Phần lớn doanh nghiệp tư nhân chưa chú trọng đầu tư bài bản vào công nghệ, "Nghiên cứu và Phát triển" (Research and Development - R&D). Khả năng chuyển đổi số, tiếp cận tiêu chuẩn quốc tế còn hạn chế.

Những thách thức khi triển khai giải pháp

Tư duy bao cấp vẫn còn trong một số cơ quan quản lý

Việc giao cho tư nhân vai trò chủ lực đòi hỏi Nhà nước phải thực sự rút lui khỏi những lĩnh vực mà khu vực tư nhân làm tốt hơn. Tuy nhiên, tư duy "ôm việc", "bao cấp" vẫn hiện diện ở một số bộ, ngành, địa phương.

Tâm lý e dè từ chính bản thân doanh nghiệp

Một bộ phận doanh nghiệp tư nhân vẫn ngại lớn, ngại minh bạch, sợ bị "soi". Họ không muốn tham gia lĩnh vực "chủ lực" vì lo rủi ro chính sách, môi trường không ổn định.

Thiếu cơ chế chọn lọc và nâng đỡ doanh nghiệp có năng lực

Việc thiếu cơ chế sàng lọc, lựa chọn đúng doanh nghiệp có tiềm năng để nâng đỡ, hỗ trợ tạo ra "con sếu đầu đàn" là một điểm yếu khiến giải pháp khó đạt được đột phá.

Kiến nghị và giải pháp thực tiễn

Xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân phát triển quy mô lớn

Cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, giảm chi phí không chính thức. Ưu tiên tín dụng, đất đai, nhân lực chất lượng cao cho doanh nghiệp tiềm năng. Thành lập Quỹ hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân phát triển bền vững.

Thiết kế chính sách phân loại theo ngành và cấp độ

Không dàn trải hỗ trợ, mà tập trung vào những ngành kinh tế trọng điểm, có tiềm năng bứt phá. Tập trung hỗ trợ doanh nghiệp có định hướng dài hạn, đổi mới sáng tạo, hướng ra toàn cầu.

Tạo cơ chế đối thoại định kỳ giữa chính quyền và doanh nghiệp

Mỗi tỉnh, thành phố cần có "Hội đồng Phát triển doanh nghiệp tư nhân" để kịp thời tháo gỡ khó khăn và kết nối nguồn lực.

Thúc đẩy tinh thần "khởi nghiệp lớn" (scale-up)

Cần thay đổi tư duy: từ "khởi nghiệp nhỏ lẻ" sang phát triển "doanh nghiệp lớn có tầm nhìn". Khuyến khích các tập đoàn tư nhân đầu tư vào công nghiệp nền tảng, R&D, hạ tầng...

Tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hỗ trợ

Tránh cơ chế xin – cho hoặc doanh nghiệp thân hữu. Xây dựng tiêu chí đánh giá doanh nghiệp được ưu tiên hỗ trợ một cách khách quan, công khai.

Giải pháp "Phát triển doanh nghiệp tư nhân trở thành lực lượng chủ lực trong một số ngành, lĩnh vực" là một bước ngoặt trong tư duy chiến lược của Đảng, thể hiện rõ niềm tin vào năng lực sáng tạo, dám nghĩ dám làm của doanh nhân Việt Nam. Tuy nhiên, để hiện thực hoá, cần cải cách thể chế sâu rộng, tạo môi trường kinh doanh công bằng, thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp quy mô lớn và xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ đồng bộ. Nếu được triển khai đồng bộ, hiệu quả, giải pháp này sẽ góp phần quan trọng giúp Việt Nam đạt mục tiêu trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045, với khu vực tư nhân giữ vai trò xứng đáng trong cấu trúc kinh tế quốc gia.