Đô thị thông minh đang hình thành một ngành công nghiệp mới

Theo nhiều chuyên gia, đô thị thông minh từng được xem là lựa chọn của các đô thị, chứ chưa phải yêu cầu bắt buộc. Tuy nhiên, thực tiễn phát triển những năm gần đây cho thấy cách tiếp cận này không còn phù hợp.

Trước các vấn đề ngày càng phức tạp của đô thị hiện đại, từ giao thông, môi trường, quản trị, đến an ninh và chất lượng sống, đô thị thông minh đã trở thành tất yếu, bởi chỉ mô hình này mới đủ năng lực xử lý đồng thời các bài toán đa chiều.

Hai nghị định: Nghị quyết 57-NQ/TW về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, cùng Nghị quyết 06-NQ/TW về quy hoạch, xây dựng và phát triển bền vững đô thị, được xác định là hai “bệ đỡ” quan trọng cho tiến trình phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam.

Trên nền tảng đó, đô thị thông minh cần được nhìn nhận không đơn thuần là việc gắn thêm công nghệ, mà là một mô hình phát triển đô thị mới, dựa trên dữ liệu, nền tảng số và phương thức quản trị hiện đại.

Từ cơ sở Nghị định 269/2025/NĐ-CP và thực tiễn triển khai, Tại phiên thảo luận chuyên sâu với chủ đề “Chuyển đổi số trong xây dựng và chuẩn hóa hạ tầng đô thị thông minh”, TS. Trần Ngọc Linh - đại diện Cục Phát triển đô thị (Bộ Xây dựng) - chỉ ra 5 định hướng lớn cho giai đoạn tới.

Thứ nhất, phát triển đô thị thông minh phải gắn chặt với công tác quy hoạch đô thị. Các yếu tố “thông minh” cần được lồng ghép ngay từ khâu xây dựng và điều chỉnh quy hoạch, nhằm bảo đảm sự đồng bộ giữa không gian phát triển, hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng số và hạ tầng xã hội, đồng thời hướng tới các mục tiêu dài hạn như tăng trưởng xanh, tiết kiệm tài nguyên và phát triển bền vững.

Thứ hai, dữ liệu đô thị phải được xác định là nền tảng cốt lõi của đô thị thông minh. Nghị định 269 đã nêu rõ yêu cầu xây dựng hệ thống dữ liệu đô thị thống nhất, có khả năng kết nối, chia sẻ và liên thông giữa các ngành, lĩnh vực, qua đó từng bước hình thành Bản sao số đô thị.

Thứ ba, phát triển đô thị thông minh cần xuất phát từ nhu cầu thực tiễn của người dân và doanh nghiệp, tránh tư duy làm theo phong trào hoặc đầu tư dàn trải, manh mún. Các nguồn lực phải được ưu tiên cho những lĩnh vực bức thiết của đô thị như giao thông, môi trường, kinh tế, giáo dục, an ninh trật tự, dịch vụ công - những vấn đề đang tác động trực tiếp đến đời sống hàng ngày của cư dân đô thị.

Thứ tư, bảo đảm an toàn, an ninh thông tin và bảo vệ dữ liệu cá nhân là yêu cầu xuyên suốt. Nghị định số 269/2025/NĐ-CP đã dành nhiều quy định chi tiết cho nội dung này, bởi theo TS. Trần Ngọc Linh, đô thị càng “thông minh” thì yêu cầu về an toàn dữ liệu, an ninh mạng và bảo vệ quyền riêng tư của người dân càng cao.

Thứ năm, phát triển đô thị thông minh cần được nhìn nhận là một quá trình dài hạn, có lộ trình rõ ràng, đi kèm cơ chế đánh giá, giám sát kết quả thực hiện. Nghị định 269 đã đặt nền móng cho việc xây dựng bộ tiêu chí và mức độ trưởng thành đô thị, giúp các địa phương xác định rõ vị trí hiện tại của mình và những bước đi tiếp theo, tránh tình trạng chạy theo hình thức mà thiếu thực chất.

Trong khi đó, ông Trần Đình Tùng, Chủ tịch Hội Kỹ sư Xây dựng Việt Nam (VSCE), khẳng định, đô thị thông minh không chỉ là câu chuyện ứng dụng công nghệ, mà đang từng bước hình thành một ngành công nghiệp đô thị thông minh.

Ngành công nghiệp này đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của Chính phủ, chính quyền địa phương, doanh nghiệp công nghệ - xây dựng, đội ngũ kỹ sư và các định chế tài chính, với vai trò, chuẩn mực và cơ chế phối hợp rõ ràng.