Du lịch cộng đồng Sóc Bom Bo: Bài học phát triển bền vững từ bản sắc văn hóa

Hôm nay, giữa nhịp sống mới, Sóc Bom Bo lại một lần nữa trở thành tâm điểm chú ý, nhưng không chỉ là quá khứ hào hùng, mà là một hình mẫu du lịch cộng đồng dựa trên bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa, hướng tới phát triển bền vững.

Bản sắc văn hóa: Nền tảng của phát triển bền vững

Du lịch cộng đồng tại Sóc Bom Bo bắt đầu hình thành từ những năm 2017-2018, khi chính quyền huyện Bù Đăng và tỉnh Bình Phước xác định phát triển du lịch là một trong những hướng đi mới nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn. Thay vì các dự án lớn tốn kém và khó bảo tồn nguyên trạng, mô hình du lịch cộng đồng được lựa chọn để phát huy giá trị văn hóa, lịch sử, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho người dân địa phương.

Ngay từ những ngày đầu, chính quyền địa phương đã phối hợp với các chuyên gia văn hóa, tổ chức các lớp tập huấn cho người dân về làm du lịch, kỹ năng đón khách, bảo tồn nghi lễ, làng nghề và ẩm thực truyền thống. Hệ thống hạ tầng cơ bản được cải thiện: đường vào sóc được bê tông hóa, hệ thống điện - nước được nâng cấp, một số hộ được hỗ trợ làm homestay kiểu nhà dài truyền thống.

Du khách đến Sóc Bom Bo có thể trải nghiệm các hoạt động đa dạng như tham gia lễ hội mừng lúa mới, lễ cúng thần rừng, nghe sử thi kể bằng tiếng S'tiêng, học cách đan lát, dệt thổ cẩm hay chế biến rượu cần. Điểm nhấn đặc biệt là đêm giao lưu cồng chiêng, nơi tiếng chiêng, tiếng chày giã gạo vang lên giữa đại ngàn, khơi dậy cảm xúc thiêng liêng về một vùng đất từng oằn mình vì đất nước.

Khác với nhiều mô hình du lịch chỉ chú trọng đầu tư hạ tầng hoặc xây dựng sản phẩm mang tính thương mại, du lịch cộng đồng Sóc Bom Bo nhấn mạnh vào yếu tố bảo tồn văn hóa là cốt lõi. Các lễ hội, tập quán, kiến trúc, ngôn ngữ và ẩm thực đều được phục dựng, truyền dạy lại cho thế hệ trẻ, vừa để phục vụ du lịch, vừa giữ gìn bản sắc trước nguy cơ mai một.

Chị Điểu Hé, một trong những chủ hộ làm homestay đầu tiên ở Sóc, chia sẻ: "Ban đầu cũng lo vì chưa quen tiếp khách, nhưng sau vài lần được tập huấn, bây giờ gia đình mình đón khách như người thân".

Mô hình phát triển này tạo ra hiệu ứng kép: kinh tế địa phương được cải thiện rõ rệt, đời sống văn hóa cộng đồng được nâng cao. Theo thống kê, đến cuối năm 2024, Sóc Bom Bo đón gần 20.000 lượt khách du lịch trong và ngoài tỉnh, trong đó có hơn 1.500 lượt khách quốc tế. Mỗi năm, hàng chục hộ dân có thêm thu nhập từ việc đón khách, bán sản phẩm thủ công, nông sản địa phương.

Bài học từ Sóc Bom Bo: Lấy người dân làm trung tâm

Một trong những điểm thành công lớn nhất của mô hình du lịch cộng đồng Sóc Bom Bo là cách tiếp cận từ cơ sở: Lấy người dân làm chủ thể. Người dân không chỉ là người hưởng lợi mà còn là người xây dựng, tổ chức và phát triển du lịch. Chính quyền địa phương chỉ đóng vai trò định hướng, hỗ trợ về chuyên môn và kết nối với các đơn vị truyền thông, lữ hành.

Yếu tố minh bạch, đồng thuận và phân chia lợi ích công bằng là yếu tố then chốt để giữ gìn sự gắn bó của cộng đồng. Mỗi hoạt động dịch vụ đều được thống nhất mức giá, quy chế phục vụ, tránh cạnh tranh không lành mạnh. Cộng đồng thống nhất chia sẻ lợi nhuận từ các sự kiện, đêm giao lưu, dịch vụ ăn uống, lưu trú theo hình thức hợp tác xã hoặc nhóm hộ.

Tuy nhiên, du lịch cộng đồng Sóc Bom Bo cũng đối mặt với không ít khó khăn: nguồn khách chưa ổn định, sản phẩm chưa thật sự đa dạng, một số hộ vẫn thiếu kỹ năng phục vụ chuyên nghiệp. Ngoài ra, việc giữ gìn bản sắc văn hóa trong bối cảnh thương mại hóa du lịch cũng là bài toán nan giải.

Trong bối cảnh đó, việc nâng cao chất lượng dịch vụ, tăng cường ứng dụng công nghệ (đặt phòng, giới thiệu sản phẩm số), kết nối sâu hơn với các đơn vị lữ hành và xây dựng chuỗi tour liên kết giữa Sóc Bom Bo với các điểm đến khác của Bình Phước như Vườn quốc gia Bù Gia Mập, núi Bà Rá, trảng cỏ Bù Lạch sẽ là những hướng đi cần thiết.

Ngoài ra, tỉnh cũng cần đầu tư vào đào tạo chuyên sâu cho người dân về ngoại ngữ, kỹ năng thuyết trình, quản lý dịch vụ và marketing điểm đến. Mặt khác, cần có cơ chế bảo tồn lâu dài các giá trị văn hóa thông qua hỗ trợ phục dựng lễ hội, lưu giữ di sản phi vật thể và phát triển sản phẩm OCOP gắn với văn hóa S'tiêng.

Mô hình du lịch cộng đồng Sóc Bom Bo đã chứng minh rằng, khi người dân là trung tâm và văn hóa là nền tảng, phát triển du lịch không chỉ là con đường tăng trưởng kinh tế mà còn là hành trình gìn giữ linh hồn của một vùng đất. Trong bối cảnh phát triển bền vững đang trở thành mục tiêu chung của toàn xã hội, Sóc Bom Bo xứng đáng là hình mẫu để nhiều địa phương học tập, từ đó khơi dậy những giá trị bản sắc, thúc đẩy kinh tế xanh, gắn kết cộng đồng và phát triển du lịch một cách có trách nhiệm, nhân văn.