Dự thảo Luật Thủ đô: Cần nhiều quy định mang tính đột phá, tạo cơ hội phát triển xứng tầm cho Hà Nội

"Sửa Luật Thủ đô: Tạo sức bật mới cho Thủ đô phát triển"

Đây là tiêu đề buổi Tọa đàm do Báo Kinh tế đô thị tổ chức sáng 21/11. Theo Ban tổ chức, diễn giả tham gia tọa đàm có: TS. Lê Duy Bình - Chuyên gia Kinh tế; Giám đốc điều hành Economica Việt Nam; TS. Nguyễn Ngọc Bích - Trưởng Bộ môn luật Hành chính, Trường đại học Luật Hà Nội; ông Lê Trung Hiếu - Phó trưởng Ban Quản lý Đường sắt đô thị Hà Nội.

Phát biểu tại Tọa đàm "Sửa Luật Thủ đô: Tạo sức bật mới cho Thủ đô phát triển", ông Nguyễn Xuân Khánh - Phó Tổng Biên tập báo Kinh tế đô thị nhấn mạnh, Dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) xây dựng dựa trên 5 quan điểm chỉ đạo: Thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, đường lối của Đảng về xây dựng, phát triển Thủ đô; Quy định các cơ chế, chính sách đặc thù cho Thủ đô bảo đảm phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và tuân thủ Hiến pháp năm 2013; Bám sát 9 nhóm chính sách đã được Chính phủ thông qua; Chi tiết, cụ thể hóa tối đa các cơ chế, chính sách đặc thù trong Luật để áp dụng được ngay; Kế thừa, phát triển các quy định đang phát huy tác dụng tốt của Luật Thủ đô 2012 đã được thực tiễn kiểm nghiệm; luật hóa các cơ chế, chính sách đặc thù đang thí điểm cho các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phù hợp với Thủ đô.

Dự thảo Luật Thủ đô có nhiều quy định mang tính đột phá để tạo cơ hội phát triển xứng tầm cho Hà Nội cũng như góp phần thúc đẩy liên kết và phát triển Vùng Thủ đô. Tuy nhiên, việc xây dựng luật không nằm ngoài tổng thể hệ thống pháp luật.

"Việc sửa đổi Luật Thủ đô cần đáp ứng nhu cầu thực tiễn đặt ra. Bởi, Thủ đô Hà Nội là trái tim của cả nước nên người dân đều mong muốn xây dựng, phát triển xứng tầm với vị thế, vai trò, đảm bảo trở thành trung tâm lớn về chính trị, văn hóa, xã hội, là Thủ đô xanh, sạch, đẹp, văn minh, hiện đại.

Rất nhiều vấn đề được đặt ra khi sửa đổi Luật như: Quy định đột phá về thu hút nguồn lực, đầu tư tài chính, đáp ứng nhu cầu tổ chức chính quyền và phát triển kinh tế của Thủ đô. Việc phát triển TOD (giao thông công cộng), đây là cơ chế hiệu quả để khai thác nguồn lực từ đất đai, phát triển kinh tế, hạ tầng mà nhiều nước phát triển trên thế giới đã áp dụng. Đi cùng với đó là phát triển không gian ngầm, không gian xanh và không gian giao thông và quy định về trọng dụng nhân tài, trong chiến lược phát triển Thủ đô", ông Nguyễn Xuân Khánh nói.

Đặc biệt, vừa qua, tại phiên thảo luận tổ vừa qua về dự thảo Luật, các đại biểu Quốc hội nhất trí cần thiết ban hành Luật Thủ đô (sửa đổi) với những nội dung cơ bản như trong tờ trình của Chính phủ, để xây dựng Thủ đô Hà Nội hiện đại, thông minh, dẫn dắt và tạo hiệu ứng lan tỏa, liên kết vùng đô thị, động lực thúc đẩy phát triển vùng và cả nước; phấn đấu phát triển ngang tầm thủ đô các nước phát triển trong khu vực như các nghị quyết của Đảng đã yêu cầu.

Luật Thủ đô cần những cơ chế mới, đặc thù, vượt trội

Nói về sự cần thiết cho công tác sửa đổi Luật Thủ đô lần này, TS Lê Duy Bình cho rằng, Luật Thủ đô năm 2012 thực hiện đã hơn 10 năm. Trong quá trình thực hiện Luật Thủ đô, Hà Nội đã đạt những kết quả quan trọng, rất đáng khích lệ đóng góp vào sự phát triển của Thủ đô về kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục…

Sau 10 năm đất nước đã có những hướng phát triển mới, Thủ đô chúng ta cũng có những yêu cầu mới, xuất phát từ thực tiễn, đặc biệt là những vấn đề về kinh tế, những vấn đề về xã hội, về khoa học giáo dục về y tế…

Tại Nghị quyết số 15-NQ/TW, Bộ Chính trị khẳng định vị trí, vai trò chiến lược quan trọng đặc biệt và yêu cầu, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; tạo bước chuyển có tính đột phá trong huy động sức mạnh tổng hợp, khai thác hiệu quả tiềm năng, lợi thế của Thủ đô, kết hợp với nguồn lực của cả nước và quốc tế, xây dựng và phát triển Thủ đô Hà Nội thực sự xứng đáng là trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trái tim của cả nước; là trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ và hội nhập quốc tế; trở thành đô thị thông minh, hiện đại, xanh, sạch, đẹp, an ninh, an toàn; phát triển nhanh, bền vững, có sức lan tỏa để thúc đẩy vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước cùng phát triển đáp ứng sự kỳ vọng, niềm tin tưởng, mong muốn của toàn Đảng, toàn quân và nhân dân cả nước đối với Thủ đô Hà Nội.

Nghị quyết số 15-NQ/TW đã cụ thể hóa, xác định cụ thể mục đích, yêu cầu, nhiệm vụ, giải pháp hết sức rõ ràng.

Đây là cơ sở pháp lý, điều kiện quan trọng để tạo động lực phát triển Thủ đô từ nay đến năm 2030 và 2045, với định hướng lớn: Thủ đô Hà Nội là Thành phố "Văn hiến - Văn minh - Hiện đại", xứng đáng là trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trái tim của cả nước; trung tâm lớn về kinh tế, văn hóa, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ và hội nhập quốc tế.

Theo TS. Nguyễn Ngọc Bích - Trưởng Bộ môn luật Hành chính, Trường đại học Luật Hà Nội, trong đặc thù rất riêng của Hà Nội, Thủ đô của nhiều nước chỉ là trung tâm chính trị, hoặc có thể là trung tâm văn hóa, nhưng Thủ đô Hà Nội của chúng ta vừa là trung tâm chính trị, vừa là trung tâm văn hóa.

Với vị thế đặc biệt đó, năm 2000, Ban Thường vụ Quốc hội đã cho ra Pháp lệnh Thủ đô và đến 2012 thì quy định riêng của Thủ đô được ra đời.

Theo thông lệ chung, một văn bản pháp luật nào đó được đưa ra cần có thời gian, nó cần được đánh giá, xem xét xem nó còn thích hợp hay không. Khi nó không còn phù hợp thì tất yếu phải sửa đổi. Sửa ít hay sửa nhiều ở thì chính sự phù hợp của văn bản đó so với yêu cầu của thực tiễn.

"Luật Thủ đô lần này chúng ta hay nói là Luật Thủ đô sửa đổi, nhưng với chuyên môn cá nhân tôi, thì tôi cho rằng có thể được nói đây là luật "mới". Bởi lẽ, có một chế định mà 2 văn bản trước đây chúng ta chưa đề cập đến, nhưng lần này Luật Thủ đô đã đưa vào, đó là quy định về việc tổ chức chính quyền tại TP Hà Nội", TS. Nguyễn Ngọc Bích nói tại Tọa đàm.

TS. Nguyễn Ngọc Bích cho rằng, đây là một chương rất quan trọng để đảm bảo cho Luật Thủ đô của chúng ta có thể bao trùm tất cả các vấn đề đang diễn ra, các vấn đề Hà Nội đang gặp. Có thể hôm nay, nhiều những quy định trong Luật Thủ đô sửa đổi đã trình Quốc hội, nếu Quốc hội thông qua, mặc dù nó chỉ là quy định nội dung trong Luật Thủ đô, dành riêng cho Thủ đô Hà Nội, nhưng nếu biết đâu khi chúng ta thực hiện nó, mà nó có những tác động rất lớn và nó có thể làm thay đổi tư duy của Quốc hội, các cấp chính quyền, thay đổi tư duy của người dân nữa thì nó sẽ trở thành những quy định chung của cả nước.

Đồng quan điểm với các diễn giả trong buổi Tọa đàm về tính cần thiết ở các nội dung sửa đổi của Luật Thủ đô, ông Lê Trung Hiếu, Phó Trưởng Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội khẳng định, Dự án Luật Thủ đô (sửa đổi) 2023 chính là một cơ hội rất lớn, tạo lợi thế để Hà Nội phát triển, vươn lên tầm vóc mới, vị thế mới không chỉ của cả nước mà còn trong khu vực và thế giới.

Trong 9 nhóm chính sách quan trọng trong dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi), thì đáng chú ý nhất phải kể đến là nhóm chính sách huy động và sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính, ngân sách cho phát triển Thủ đô; cho phép thực các hình thức khác quy định hiện hành (PPP, BT, TOD); quản lý tài sản công và mô hình thử nghiệm có kiểm soát; phân quyền mạnh mẽ về quyết định đầu tư cho thành phố; các quy định thu hút nhà đầu tư chiến lược và các ưu đãi để thu hút nhà đầu tư.

Theo thống kê, Thủ đô Hà Nội hiện có khoảng 6,4 triệu phương tiện giao thông cơ giới đường bộ (trong đó có khoảng 5,6 triệu xe máy, 685 nghìn ô tô các loại), chưa kể đến 1,2 triệu phương tiện từ các tỉnh, TP khác tham gia giao thông tại Thủ đô. Việc phát triển mất cân đối giữa phương tiện giao thông và kết cấu hạ tầng dẫn đến quá tải và ùn tắc giao thông vào các giờ cao điểm. Hậu quả gây ra là mức độ phát thải lớn, ô nhiễm môi trường cho Thủ đô. Do đó, lần sửa đổi này, dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) có quy định mới về phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD).

Quá trình nghiên cứu, làm việc và thảo luận với các chuyên gia trong quá trình xây dựng Luật Thủ đô (sửa đổi), gắn với các đặc điểm cụ thể của Thủ đô Hà Nội, chúng tôi đã đưa ra một định nghĩa về TOD mang bản sắc của Thủ đô đó là: "Phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) là một giải pháp tổng thể về phát triển đô thị làm cơ sở cho quy hoạch, tái thiết và phát triển đô thị, lấy đầu mối giao thông đường sắt đô thị (ĐSĐT) làm điểm tập trung dân cư, kinh doanh dịch vụ thương mại, văn phòng trong khoảng cách đi bộ đến phương tiện giao thông công cộng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất, công trình công cộng, sức khoẻ cộng đồng, giảm phương tiện giao thông cơ giới cá nhân, giảm phát thải gây ô nhiễm môi trường, kết hợp với bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa".

"Hiện nay, chúng tôi đang triển khai chiến lược phát triển đường sắt đô thị tới năm 2045 phải hoàn thành và phải hoàn thành cơ bản vào năm 2035. Đây là một nhiệm vụ nặng nề và chúng ta cũng đã biết được nguồn lực để đầu tư thì cũng hạn chế và chúng ta phải triển khai theo hình thức vay vốn ODA và khi vay vốn ODA thì nó kèm theo rất nhiều cái điều khoản mà chúng ta phải ràng buộc. Đặc biệt, tiêu chuẩn kỹ thuật, công nghệ thì phải có nguồn gốc xuất xứ từ nước tài trợ, dẫn đến các cái hệ thống đường sắt đô thị của mình, mỗi tuyến thì lại vay vốn của một quốc gia; quốc gia thì áp dụng tiêu chuẩn Châu Âu, quốc gia áp dụng tiêu chuẩn Nhật Bản, dẫn đến các tuyến đường sắt đô thị không đồng bộ được", ông Lê Trung Hiếu khẳng định.

Các diễn giả trong buổi Tòa đàm đều cho rằng, Hà Nội đang xây dựng một Thủ đô xứng tầm là trái tim của cả nước. Do đó, Luật Thủ đô không chỉ phục vụ cho Thủ đô, nó không chỉ phục vụ cho nền kinh tế Thủ đô mà nó còn phục vụ cho việc phát triển của cả nước. Do vậy, Luật Thủ đô cần những cơ chế mới, những cơ chế mang tính chất đặc thù, vượt trội để đẩy nhanh hơn nữa sự phát triển của Thủ đô, một cách nhanh và bền vững đạt được các mục tiêu xây dựng Thủ đô "Văn hiến - Văn minh - Hiện đại".