Đường sắt đô thị - “chìa khóa” mở ra không gian phát triển bền vững cho Thủ đô

Ngày 30/10, đồng chí Trần Sỹ Thanh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội - Trưởng ban Ban Chỉ đạo các dự án đường sắt trên địa bàn Thành phố đã chủ trì phiên họp lần thứ Nhất của Ban Chỉ đạo.

Cùng dự có ông Dương Đức Tuấn, Phó chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội, Phó trưởng Ban Chỉ đạo; cùng các thành viên Ban Chỉ đạo (thành lập theo Quyết định số 5237/QĐ-UBND ngày 20/10/2025 của UBND Thành phố Hà Nội).

Báo cáo tại phiên họp, Trưởng Ban Quản lý đường sắt đô thị Hà Nội (MRB) Nguyễn Cao Minh cho biết, thực hiện nhiệm vụ UBND Thành phố giao, MRB đã tham mưu trình dự thảo Quy chế tổ chức và hoạt động của Ban Chỉ đạo các dự án đường sắt đô thị.

Theo kế hoạch, Hà Nội đặt mục tiêu đến năm 2030 hoàn thành 96,8km đường sắt đô thị; đến năm 2035 đạt 301km, và đến năm 2045 hoàn tất thêm 200,7km.

Hiện tuyến số 3.1 (Nhổn - ga Hà Nội) đã hoàn thành đoạn trên cao dài 8,5km, MRB đang triển khai thi công đoạn ngầm, dự kiến hoàn thành khoan hầm trong quý I/2026 và chuyển sang giai đoạn lắp đặt thiết bị.

Với tuyến số 2.1 (Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo), UBND Thành phố đã khởi công dự án vào ngày 9/10/2025, đồng thời ban hành quyết định phê duyệt phương án tuyến, vị trí công trình và điều chỉnh Quy hoạch chi tiết khu Depot Xuân Đỉnh (tỷ lệ 1/500). Các cơ quan liên quan đang khẩn trương tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng.

Cùng với đó, MRB đang tích cực chuẩn bị đầu tư tuyến số 5 (Văn Cao - Ngọc Khánh - Láng - Hòa Lạc), dự kiến khởi công cuối năm 2025 theo chỉ đạo của UBND Thành phố. Theo ông Nguyễn Cao Minh, các dự án khác trong quy hoạch đường sắt đô thị cũng đang được đẩy mạnh công tác chuẩn bị đầu tư.

Các thành viên Ban Chỉ đạo đã tập trung thảo luận, cho ý kiến về các nội dung đồng thời cho rằng đây là những vấn đề quan trọng, có ý nghĩa định hướng cho toàn bộ hoạt động của Ban Chỉ đạo trong thời gian tới, góp phần tạo chuyển biến rõ nét trong công tác chỉ đạo, điều hành và triển khai các dự án trọng điểm của thành phố Hà Nội.

Tại phiên họp, Phó Chủ tịch UBND Thành phố Dương Đức Tuấn, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo, đề nghị sớm điều chỉnh Quy hoạch tổng thể giao thông vận tải Thủ đô, hướng tới chuẩn hóa hạ tầng kỹ thuật và phát triển không gian ngầm đa mục tiêu.

Theo ông Tuấn, cần đặc biệt chú trọng phát triển không gian ngầm hướng tới đa mục tiêu; quy hoạch chi tiết từng tuyến, xác định cụ thể tuyến nào có TOD (phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng), khu vực TOD ở vị trí nào để xây dựng danh mục kêu gọi đầu tư. Công tác giải phóng mặt bằng các dự án nên triển khai tổng thể, đồng loạt. Nếu kiểm soát được khâu này sẽ tiết kiệm rất nhiều chi phí đầu tư cùng với đó đa dạng các nguồn vốn, loại hình đầu tư…

Kết luận chỉ đạo phiên họp, Chủ tịch UBND Thành phố Trần Sỹ Thanh nhấn mạnh, Hà Nội là đô thị đặc biệt, trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, đồng thời là hạt nhân của Vùng Thủ đô. Trong quá trình phát triển, hệ thống giao thông, đặc biệt là giao thông công cộng khối lượng lớn có vai trò then chốt trong việc giải quyết căn cơ bài toán ùn tắc, giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời định hình không gian đô thị và nâng cao chất lượng sống của người dân.

Phát triển đường sắt đô thị không chỉ là câu chuyện của giao thông, mà là "chìa khóa" cho sự phát triển đô thị bền vững, là động lực để tái cấu trúc không gian đô thị theo định hướng TOD. Đây cũng là hướng đi phù hợp với xu thế toàn cầu, với cam kết Net-zero vào năm 2050 mà Việt Nam và Hà Nội đang nỗ lực thực hiện.

Trong những năm qua, Thành phố đã nỗ lực triển khai các dự án đường sắt đô thị. Tuyến đường sắt đô thị số 3, đoạn Nhổn - ga Hà Nội đã khai thác đoạn trên cao; các tuyến khác như tuyến số 2, số 3.2, số 5, số 6... đang được khẩn trương chuẩn bị đầu tư.

Tuy nhiên, quá trình triển khai còn chậm, gặp nhiều khó khăn trong công tác huy động vốn, giải phóng mặt bằng, cũng như phối hợp liên ngành. Việc thành lập Ban Chỉ đạo chính là bước đi cần thiết để tăng cường sự lãnh đạo thống nhất, điều phối đồng bộ và tháo gỡ những vướng mắc trong quá trình thực hiện.

Ghi nhận ý kiến các thành viên Ban Chỉ đạo, đồng chí Trần Sỹ Thanh cho rằng, mục tiêu phát triển mạng lưới đường sắt đô thị là tổng thể nhưng biện pháp phải linh hoạt và khoa học. Cần phải cập nhật, sửa đổi, hoàn chỉnh quy hoạch ngay trong năm 2026. Việc xác định, phát triển các khu vực TOD phải gắn với chỉnh trang, quy hoạch đô thị. Từ quy hoạch đến thiết kế phải hết sức chi tiết. Đồng thời, Hà Nội sẽ lựa chọn các đơn vị tư vấn trong và ngoài nước có uy tín, kinh nghiệm, đảm bảo quy hoạch sát thực tế và phù hợp điều kiện Việt Nam.

Khi từng tuyến đường sắt được hoàn thiện, Hà Nội sẽ từng bước hiện thực hóa mục tiêu trở thành đô thị xanh, thông minh và đáng sống bậc nhất khu vực.