Gần 200 quốc gia đang họp rất căng thẳng

Hội nghị lần thứ 30 Các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về Biến đổi khí hậu (COP30) - Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu lớn nhất hành tinh đã khai mạc với sự tham dự của đại diện từ hơn 190 quốc gia tại thành phố Belém, Brazil.

Họ sẽ dành hai tuần (10/11-21/11) để đàm phán chuyên sâu - có thể sẽ rất căng thẳng - về cách thức kiểm soát tình trạng nóng lên toàn cầu.

COP30 được cho là hội nghị thượng đỉnh mà các quốc gia sẽ thảo luận chi tiết về kế hoạch ngăn chặn biến đổi khí hậu. Có rất nhiều vấn đề cần giải quyết.

Năm 2024 là năm nóng nhất được ghi nhận, đánh dấu một thập kỷ nắng nóng chưa từng có, và những tác động của nó đã và đang làm rung chuyển hành tinh - từ bão , lũ lụt đến cháy rừng và nắng nóng cực độ.

COP là gì?

Năm 1992, hơn 150 quốc gia đã ký một hiệp ước của Liên Hợp Quốc nhằm hạn chế sự gia tăng đáng báo động của tình trạng ô nhiễm đang làm nóng hành tinh. Hội nghị COP đầu tiên — viết tắt của "Hội nghị các bên" đã ký kết thỏa thuận này — đã diễn ra tại Berlin (Đức) vào năm 1995. Kể từ đó, các quốc gia thành viên đã họp gần như hàng năm.

Một bước đột phá đã đến vào năm 2015. Tại COP21 ở Paris (Pháp), hơn 190 quốc gia đã thông qua Thỏa thuận khí hậu Paris, cam kết hạn chế sự nóng lên toàn cầu ở mức 2 độ C so với mức trước thời kỳ công nghiệp và tốt nhất là ở mức 1,5 độ C.

COP30 đánh dấu chu kỳ mới nhất của những điều này. Các quốc gia được cho là phải nộp kế hoạch cắt giảm ô nhiễm khí hậu đến năm 2035 trước hạn chót là tháng Hai. Hơn 90% chính phủ đã bỏ lỡ. Hầu hết các quốc gia hiện đã nộp kế hoạch, nhưng một số quốc gia, bao gồm cả những nước gây ô nhiễm lớn như Ấn Độ, vẫn chưa nộp.

Tại sao COP30 lại gây tranh cãi?

Việc Brazil chọn Belém làm địa điểm tổ chức COP30 mang tính biểu tượng. Thành phố này được mệnh danh là "cửa ngõ vào Amazon", và mục đích là để tập trung sự chú ý vào mối nguy hiểm hiện hữu mà khu rừng nhiệt đới Amazon rộng lớn này đang phải đối mặt.

Nhưng Belém không được chuẩn bị cho làn sóng du khách đổ về đây cùng với COP30. Thành phố này chỉ có khoảng 18.000 phòng khách sạn, trong khi dự kiến đón khoảng 50.000 người. Việc khan hiếm chỗ ở đồng nghĩa với việc giá phòng tăng vọt, và đại biểu của một số quốc gia cho biết họ đã bị đẩy ra khỏi hội nghị và các phòng nghỉ.

Brazil cũng bị chỉ trích vì quyết định phê duyệt dự án khoan thăm dò dầu khí tại lưu vực cửa sông Amazon, chỉ cách Belém vài trăm km.

Những vấn đề chính tại COP30 là gì?

Rừng là vấn đề được ưu tiên hàng đầu. Brazil mong muốn biến điều này thành “Hội nghị Thượng đỉnh Amazon”.

Những vấn đề gây tranh cãi nhất tại hội nghị thượng đỉnh có thể sẽ xoay quanh vấn đề tài chính và nhiên liệu hóa thạch.

Cuộc tranh cãi về việc các nước giàu nên hỗ trợ bao nhiêu cho các nước nghèo để giúp họ giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu và thích ứng với những tác động mà họ phải đối mặt có thể sẽ tiếp tục.

Năm 2024, tại COP29 ở Azerbaijan, các quốc gia đã đồng ý đóng góp 300 tỷ USD mỗi năm đến năm 2035, với tham vọng lớn hơn là đạt 1,3 nghìn tỷ USD từ nhiều nguồn khác nhau.

Còn có nhiên liệu hóa thạch, tác nhân gây ra cuộc khủng hoảng khí hậu, được đề cập trong thỏa thuận cuối cùng của COP lần đầu tiên vào năm 2023 tại COP28, khi các quốc gia đưa ra lời kêu gọi chưa từng có tiền lệ về việc chuyển đổi khỏi dầu mỏ, than đá và khí đốt.

Tuy nhiên, thế giới giờ đã khác. Tổng thống Mỹ Donald Trump đang thúc đẩy việc sử dụng nhiều nhiên liệu hóa thạch hơn, và một số quốc gia, bao gồm nhiều nước ở Nam Mỹ, đang gấp rút khai thác trữ lượng dầu khí của mình.

Liệu thế giới có thể hạn chế mức nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ không?

Liên Hợp Quốc nói không, ít nhất là không phải trong tương lai gần.

Trong một báo cáo tháng 11/2025, Liên Hợp Quốc cho biết các quốc gia đã hành động quá chậm chạp trong việc hạn chế ô nhiễm khí hậu và gần như chắc chắn nhiệt độ toàn cầu sẽ vượt quá 1,5 độ, ít nhất là trong tương lai gần.

Theo Liên Hợp Quốc, dựa trên các chính sách hiện tại, thế giới đang trên đà nóng lên 2,8 độ C. Nếu các chính phủ thực hiện được những cam kết mới cho tương lai, con số này có thể giảm xuống còn 2,3 đến 2,5 độ.

Đây là một tiến bộ; một thập kỷ trước, nhiệt độ Trái Đất đang trên đà tăng khoảng 4 độ C. Nhưng ngay cả mức độ nóng lên này có giảm thì cũng sẽ gây ra sự tàn phá và có thể đẩy hành tinh đến những điểm tới hạn thảm khốc, bao gồm cả việc mất đi các rạn san hô và băng tan.

Nếu vượt quá 1,5 độ, thế giới có thể giảm nhiệt độ xuống, nhưng điều này sẽ vô cùng khó khăn và đòi hỏi phải hút một lượng lớn carbon ra khỏi khí quyển bằng các kỹ thuật chưa được chứng minh ở quy mô lớn.

Lý do để lạc quan?

Trong khi cả thế giới đang chờ đợi xem điều gì sẽ xuất hiện từ những hội trường hội nghị rộng lớn của Belém, thì một câu chuyện tích cực hơn đang diễn ra ngoài đời thực. Năng lượng sạch, chủ yếu là năng lượng mặt trời, đang phát triển mạnh mẽ.

Trong nửa đầu năm 2025, lần đầu tiên, năng lượng tái tạo đã vượt qua than đá để trở thành nguồn điện toàn cầu hàng đầu - một cột mốc quan trọng, theo các nhà phân tích.