Giá niken tăng mạnh có phải 'tận thế' cho ngành xe điện?

Theo Thống kê về thị trường xe điện toàn cầu, doanh số bán xe điện toàn cầu đạt 6,75 triệu chiếc vào năm 2021, tăng mạnh 108% so với năm 2020. Sản lượng này bao gồm xe khách, xe tải và xe thương mại hạng nhẹ. Thị phần toàn cầu của xe điện (bao gồm cả dòng xe thuần điện và dòng lai cắm sạc) trong doanh số bán xe hạng nhẹ toàn cầu là 8,3% so với 4,2% của năm 2020. Dòng xe thuần điện chiếm 71% tổng doanh số xe điện, còn đối với dòng xe lai cắm sạc là là 29%.

Tesla dẫn đầu bảng xếp hạng các nhà sản xuất xe điện với 936.000 chiếc xe được giao, tăng 436.000 so với năm 2020. Tập đoàn Volkswagen đứng ở vị trí thứ 2 và BYD Auto của Trung Quốc đã leo 4 bận vươn lên vị trí thứ 3. BYD đã giao gần 600.000 chiếc trong năm 2021, tăng hơn 400.000 chiếc so với năm 2020.

Có thể thấy thị trường xe điện đã mạnh mẽ vượt qua những sóng gió do đại dịch mang đến và đang trở về đúng với quỹ đạo phát triển vào năm 2021. Trong năm 2022, doanh số bán xe ô tô điện được kỳ vọng sẽ tăng trưởng mạnh mẽ và đạt mốc 9,5 triệu chiếc, nếu như các vấn đề về chuỗi cung ứng được giải quyết. Thị trường phương tiện mới đầy sức sống này cũng sẽ đạt tới 30 triệu xe bán ra vào năm 2028, trước khi chiếm 48% tổng số ô tô du lịch tới tay người tiêu dùng vào năm 2030.

Tuy nhiên, giá của kim loại niken, một trong những nguyên liệu quan trọng để sản xuất pin xe điện, lại đang bước vào quãng thời gian "rung lắc" đầy biến động khiến cho thị trường ô tô điện lo ngại, liệu ngày tận thế có đang đến với ngành sản xuất này?

Giá niken biến động trước xung đột Nga- Ukraine

Giá niken, một trong những nguyên liệu quan trọng để sản xuất pin xe điện đã tăng mạnh trong thời gian gần đây. Trong phiên giao dịch ngày 8/3, giá niken giao dịch ở ngưỡng 100.000 USD/tấn, mức giá cao gấp đôi so với trước đây. Tuy nhiên trong phiên giao dịch vào ngày thứ Hai, 21/3, giá nguyên liệu này đã giảm mạnh xuống mức 31.380 USD / tấn. Mức tăng đột biến trước đó là do tác động từ những lệnh trừng phạt của phương Tây nhằm vào Nga.

Việc biến động về giá quá lớn này đã khiến sàn giao dịch kim loại London có lịch sử hoạt động 145 năm đã phải tuyên bố ngừng giao dịch tạm thời đối với Nicken cho tới khi có sự điều chỉnh giá. Quyết định đó đã thổi bay 3,9 tỷ USD tiền giao dịch.

Diễn biến giá nickel trong 1 năm qua. Dữ liệu: Trading Economics.

Tuy nhiên thực tế các nguồn tài nguyên như niken và lithium đã bị khai thác cạn kiệt trong gần một thập kỷ gần đây. Các nhà phân tích dự đoán sự thiếu hụt này sẽ tạo ra cơn sốt sản xuất năng lượng tái tạo và các công nghệ năng lượng sạch khác, điển hình là công nghệ sản xuất xe điện.

Ông Ryan Petersen, Giám đốc điều hành của nền tảng hậu cần toàn cầu Flexport cho rằng: "Giá niken đang tăng lên theo xu hướng hyperbol ngắn hạn trong thời đại ngày nay, và tôi cũng xin nhấn mạnh rằng niken là nguyên liệu đầu vào quan trọng cho pin xe điện."

Giá dầu và khí đốt cũng cùng đà tăng tương tự, nếu như bất kì ai giờ đây đi đến trạm bơm xăng cũng đều có thể cảm nhận rõ được điều đó. Điều này nảy sinh ra một vấn đề phức tạp, đó là sự quan tâm và nhu cầu của người tiêu dùng về xe điện sẽ tăng cao nhưng giá kim loại sản xuất pin xe điện lại khiến khó có thể đáp ứng nhu cầu.

Ông Jonathan Crowder, sáng lập của Công ty đầu tư tập trung vào năng lượng tái tạo Intelis Capital, cho biết: "Thực tế cho thấy sản xuất hàng hóa đều bị ảnh hưởng bởi căng thẳng địa chính trị. Tuy nhiên, sự tác động lại không giống nhau, giá xăng tăng sẽ gây ra tác động tức thì mà chính người tiêu dùng có thể cảm nhận một cách nhanh chóng. Tuy nhiên người tiêu dùng có vẻ chú ý đến giá của xe điện chứ không phải các vấn đề trong chuỗi cung ứng về kim loại sản xuất pin"

Ông Robert Mullin, đối tác chung của công ty tư vấn đầu tư tài nguyên thiên nhiên Marathon Resource Advisors, cũng đưa ra nhận định tương tự. Trước đây, họ đã phải lên kế hoạch cho việc tính toán chi phí và nguồn cung trước sự thiếu hụt để bắt kịp xu hướng xe điện từ rất lâu trước khi Nga tiến quân vào Ukraine. 

Báo cáo của Ngân hàng đầu tư Morgan Stanley được công bố vào đầu tháng 3 đã chỉ ra rằng sự tăng giá của kim loại sản xuất pin có thể làm tăng giá sản xuất xe điện lên khoảng 1.000 đô la một chiếc xe - mức không cao vào thời điểm hiện tại, nhưng có thể sẽ gây khó khăn cho người mua xe.

Sự biến động giá mạnh mẽ có thể thấy rõ từ những động thái mới đây của Rivian, một trong những đối thủ nặng ký nhất để soán ngôi vị hàng đầu của hãng xe điện Tesla. Ban đầu, công ty này cho biết họ sẽ tăng mức giá đặt hàng trước đối với hai dòng xe của mình trước những hạn chế trong chuỗi cung ứng cũng như lạm phát. Tuy nhiên, Rivian sau đó đã phải thu hồi lại quyết định này trước sự phản đối của truyền thông và những cổ đông công ty khởi kiện. Tuần trước, Tesla cũng công bố sẽ tăng giá từ 5-10% tất cả các dòng xe của hãng này.

Chuỗi cung ứng cần được thay đổi

Ông Mullin cũng cho biết thêm rằng để thích ứng, các công ty sản xuất xe điện nên tìm kiếm phương thức an toàn cho chuỗi cung ứng trong khai thác tài nguyên thiên nhiên của họ. Ví dụ, Tesla đã tạo ra một số bước đệm cho những biến động giá cả và hạn chế nguồn cung bằng cách ký một thỏa thuận với công ty khai thác niken Talon Metals Corp có trụ sở tại Minnesota.

Khai thác niken gặp nhiều khó khăn trong thập kỷ qua. Ảnh: Gettty Images.

Tuy nhiên, pin không chỉ được làm bằng niken mà nó còn bao gồm cả các loại kim loại khác như coban và lithium. Việc tích hợp khai thác theo hệ thống – giống như Tesla đang làm có thể là thách thức với các công ty đang cố gắng cho tạo ra những dòng xe điện, tuy nhiên đó là điều cần làm bởi đó không chỉ để thích nghi với khủng hoảng năng lượng và nguyên liệu mà nó còn ngăn chặn việc biến đổi khí hậu trong tương lai.

Mặc dù việc thay đổi pin làm từ niken bằng các loại pin khác vào cùng một chiếc ô tô là điều không thể, một số công ty đang nghiên cứu chế tạo ra những loại pin mà có thể được làm từ các kim loại khác để dử dụng trong xe điện. Kẽm và ion natri được cho rằng là những nguyên tố có triển vọng nhất.

Việc tích hợp sản xuất theo dây chuyền có thể đi kèm với thách thức khác, đặc biệt là khi các công ty đều đặt ra những mục tiêu nghiêm ngặt về khí hậu và môi trường. Việc khai thác mỏ có thể hủy hoại môi trường và ngành công nghiệp này cũng tiềm tàng những vi phạm về nhân quyền. Bằng cách tích hợp các hoạt động khai thác, các công ty sản xuất xe điện có thể sẽ đối mặt với những khó khăn trong việc đáp ứng những mục tiêu về môi trường, khí hậu cũng như con người của họ.

Việc giải quyết được những thách thức đó và phát triển ngành công nghiệp khai thác trở nên công bằng là những điều cần thiết trong tương lai. Căng thằng địa chính trị giữa Nga-Ukraine cũng như sự biến động trong thị trường dầu mỏ cho thấy sự hạn chế của nguồn nhiên liệu hóa thạch. Tuy nhiên những vấn đề khí hậu cũng đòi hỏi chúng ta cần giảm thiểu ô nhiễm carbon, nếu không những hậu quả mà nó mang lại sẽ vô cùng nặng nề trong tương lai.

Trong một báo cáo Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu vào năm 2018 đã chỉ ra rằng thế giới cần phải tăng năng lượng tái tạo lên mức 470% vào năm 2030, mức tăng đáng kinh ngạc, trong khi việc sử dầu, khí đốt và than đá giảm, Sự biến động mạnh mẽ hiện nay ở thị trường niken cho thấy sự cần thiết của các chính sách  và sự hỗ trợ từ chính phủ để giữ giá xe điện và công nghệ tái tạo đủ thấp để thục đẩy việc sử dụng rộng rãi hơn nữa.

Tuy nhiên, giải quyết những vấn đề này và làm cho ngành công nghiệp khai thác trở nên công bằng hơn là điều cần thiết trong tương lai. Cuộc chiến của Nga với Ukraine và sự biến động trên thị trường dầu mỏ cho thấy nhu cầu hạn chế nhiên liệu hóa thạch, một động thái cũng sẽ làm suy yếu các loại dầu mỏ. 

Nhưng cuộc khủng hoảng khí hậu cũng đòi hỏi chúng ta phải giảm thiểu ô nhiễm carbon hoặc phải chịu đựng một tương lai bị suy thoái nghiêm trọng. Trong một báo cáo năm 2018, Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu đã phát hiện ra rằng thế giới cần phải tăng sản lượng năng lượng tái tạo lên mức đáng kinh ngạc 470% vào năm 2030, trong khi việc sử dụng dầu, khí đốt và than đá giảm. Sự biến động mạnh mẽ hiện nay trên thị trường niken cho thấy sự cần thiết của các chính sách và sự hỗ trợ của chính phủ để giữ giá EV và công nghệ tái tạo đủ thấp để thúc đẩy việc áp dụng rộng rãi hơn nữa.

Về phần mình, ông Crowder bày tỏ ông không quá lo lắng. Những vấn đề về chuỗi cung ứng này cũng sẽ dần qua và "Chúng ta phải nhìn vào tổng thể của giá pin trong vòng 10 năm qua, vốn đã giảm hàng loạt". "Tôi không nghĩ đây là ngày tận thế của xe điện".