Giải pháp mới cho các doanh nghiệp tiết kiệm năng lượng

Mô hình doanh nghiệp dịch vụ năng lượng (ESCO) là hình thức công ty dịch vụ năng lượng, chuyên cung cấp các giải pháp năng lượng toàn diện bao gồm thiết kế và thực hiện các dự án tiết kiệm năng lượng, bảo tồn năng lượng, cho thuê cơ sở hạ tầng năng lượng...

Hình thức này bảo đảm cho các chi phí đầu tư, kết quả tiết kiệm năng lượng, chịu rủi ro về thương mại để thực hiện giải pháp hiệu quả năng lượng và quản lý trong cả thời gian thực hiện dịch vụ.

Bộ Công Thương nhận định ESCO là mô hình kinh doanh mới, được sử dụng hiệu quả tại nhiều nước phát triển do tính ưu việt trong việc đầu tư trước thiết bị năng lượng cho người dùng và hoàn trả chi phí thiết bị trong quá trình sử dụng.

Mô hình này cũng thúc đẩy thị trường tiết kiệm năng lượng, tạo động lực cho các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này, góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam về giảm phát thải khí nhà kính, phát triển bền vững.

Theo khảo sát của Hội khoa học và Công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả Việt Nam (VECEA), tính đến tháng 7/2024, Việt Nam có trên 200 tổ chức, doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế hoạt động trong lĩnh vực tư vấn và cung cấp dịch vụ tiết kiệm năng lượng.

Tại diễn đàn “Thúc đẩy năng lượng xanh trong khu công nghiệp: Giải pháp cho doanh nghiệp triển khai hiệu quả” mới đây, TS. Trịnh Quốc Dũng, Khoa Năng lượng Nhiệt Trường Cơ khí, Đại học Bách khoa Hà Nội, cho rằng Việt Nam hiện nay đã có các chính sách hỗ trợ tài chính và phi tài chính cho các dự án sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (EE) và phát triển doanh nghiệp ESCO. Điển hình là ưu đãi về thuế, hỗ trợ vay vốn ưu đãi từ các quỹ trong nước và quốc tế, cùng với việc xây dựng hành lang pháp lý khuyến khích hợp tác công - tư trong lĩnh vực tiết kiệm năng lượng.

Để triển khai hiệu quả mô hình này tại Việt Nam, Bộ Công Thương cho rằng Quỹ tiết kiệm năng lượng cần được thiết kế theo mô hình tài chính công - tư kết hợp, có khả năng thu hút và luân chuyển vốn, hỗ trợ đồng thời cho cải tạo công nghiệp, dân dụng và đổi mới công nghệ.

Đồng thời, xây dựng cơ chế tài chính bền vững như vay lãi suất thấp, gây quỹ, và quỹ bảo lãnh; thiết lập các kênh hợp tác với các tổ chức tài trợ và các quỹ. Xây dựng mô hình liên kết tài chính giữa doanh nghiệp - Công ty ESCO và các tổ chức tín dụng.

Bên cạnh đó, cần phân tầng quản lý - điều phối hiệu quả: Cần có một cơ quan đầu mối quốc gia như DEDE (Thái Lan) kết nối kỹ thuật - tài chính - chính sách, cũng như ứng dụng nền tảng số trong giám sát tiết kiệm năng lượng và phổ biến thông tin về doanh nghiệp ESCO, hợp đồng mẫu, cơ hội đầu tư. Kết hợp chiến lược cộng đồng hóa (giống như Hà Lan), đưa tiết kiệm năng lượng về từng khu dân cư, tòa nhà, tổ dân phố; gắn tiết kiệm điện với chất lượng sống.

Theo TS Trịnh Quốc Dũng, yếu tố then chốt của thị trường ESCO là xây dựng khung pháp lý rõ ràng, đầy đủ và hỗ trợ hiệu quả, đặc biệt là chuẩn hóa mẫu hợp đồng EPC (hợp đồng thiết kế - cung cấp thiết bị công nghệ và thi công xây dựng công trình), cơ chế chia sẻ tiết kiệm và tiêu chuẩn đánh giá độc lập.

Với định hướng sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, các chuyên gia nhận định Việt Nam đang đứng trước cơ hội định hình một hệ sinh thái tiết kiệm năng lượng vững chắc, hiện đại và giàu tiềm năng hợp tác quốc tế.