Gỡ khó cho ngành sữa tươi phát triển

Ngày 5/8, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công Thương (Bộ Công Thương) tổ chức Hội thảo “Phát triển ngành sữa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.

Viện Nghiên cứu cho biết, ngành sữa được xác định là một lĩnh vực kinh tế giữ vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Ngành đã cung cấp nguồn thực phẩm thiết yếu và hỗ trợ sức khỏe con người, cung cấp dinh dưỡng cho cộng đồng và mang lại thu nhập cho người chăn nuôi.

Doanh thu toàn ngành tăng từ khoảng 4,4 tỷ USD năm 2017 lên 5 tỷ USD vào năm 2022 và đạt hơn 5,03 tỷ USD năm 2023. 

Tỷ lệ sữa nước chế biến từ sữa bột hoàn nguyên giảm mạnh, từ 92% (năm 2008) xuống còn 48,6% (năm 2020) và tiếp tục giảm còn 32,3% vào năm 2023.

Ngược lại, tỷ lệ sử dụng sữa tươi trong chế biến đã tăng từ 8% lên 67,7% trong cùng giai đoạn. Sự đảo chiều này này phản ánh xu hướng minh bạch và nâng cao chất lượng trong ngành, khi sữa tươi - với lợi thế giữ được giá trị dinh dưỡng tự nhiên tốt hơn - đang dần chiếm ưu thế.

Đáng chú ý, nhờ đẩy mạnh đầu tư vào lĩnh vực chăn nuôi bò sữa, tổng đàn bò sữa của cả nước có sự tăng trưởng với tốc độ trung bình khoảng 4,6%/năm, từ 228.000 con năm 2014 lên khoảng 335.000 con vào năm 2024. Từ đó, sản lượng sữa tươi nguyên liệu cũng ghi nhận mức tăng trưởng gần 8,4%/năm, từ 550.000 tấn (2014) lên trên 1,2 triệu tấn (2024) giúp Việt Nam tự chủ được gần 40% sữa tươi nguyên liệu trong nước.

Từ kết quả đạt được, kỳ vọng đến năm 2030, Việt Nam có thể tự chủ 60% nhu cầu nguyên liệu sữa tươi, tiến tới mức tiêu thụ bình quân đầu người đạt 100 kg sữa/năm vào năm 2045,

Tuy nhiên, thống kê cho thấy nguồn sữa tươi khai thác từ đàn bò sữa trong nước mới chỉ đáp ứng khoảng 38% nhu cầu sữa chế biến. Mặt khác, theo thống kê, mức tiêu thụ sữa bình quân tại Việt Nam là khoảng 27 lít/người/năm.

So với các nước trong khu vực, nhu cầu sử dụng sữa bình quân của người Việt Nam hiện vẫn thấp so với thế giới, trong khi Thái Lan là 35 lít/người/năm, Singapore là 45 lít/người/năm và các nước châu Âu từ 80 - 100 lít/người/năm.

Theo đánh giá của Bộ Công Thương, một trong những thách thức lớn hiện nay là sự thiếu đồng bộ và lạc hậu trong hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, đặc biệt đối với các sản phẩm sữa dạng lỏng.

Đồng quan điểm này, ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội chăn nuôi Việt Nam cho rằng, nhiều quy định về tiêu chuẩn chất lượng và quy chuẩn kỹ thuật đối với sữa và sản phẩm từ sữa không minh bạch, rõ ràng, thiếu đồng bộ và thống nhất giữa các bộ, ngành gây khó khăn cho người sản xuất và lựa chọn của người tiêu dùng.

Quan trọng nhất là nhận thức chưa đúng về sữa và sản phẩm từ sữa. Sữa tươi hiện vẫn bị coi là sản phẩm xa xỉ, trong khi người Việt uống hết cốc bia dễ hơn một ly sữa, ông Dương nhận định.

Để phát triển ngành sữa trong thời gian tới, ông Dương đề xuất phát triển song song hai mô hình chăn nuôi thâm canh công nghệ cao của các tập đoàn lớn và chăn nuôi hộ gia đình chuyên nghiệp quy mô 30 - 50 con. Mô hình này tận dụng tốt lao động nông thôn, phụ phẩm nông nghiệp, đồng thời lan tỏa giá trị chuỗi sản xuất đến cộng đồng.

Cùng với đó, các bộ, ngành hoàn thiện khung pháp lý minh bạch giữa các loại sữa, khuyến khích doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu nội địa, thậm chí cấp giấy phép kinh doanh sữa theo tỷ lệ cam kết sử dụng sữa tươi trong nước.

Để cụ thể hóa các mục tiêu phát triển, Bộ Công Thương đã xây dựng Dự thảo Chiến lược phát triển ngành sữa Việt Nam đến 2030, tầm nhìn 2045 với mục tiêu tăng trưởng 4 - 4,5%/năm; tỷ lệ sữa tươi nguyên liệu trong nước đạt 53 - 56% vào năm 2030 và 62 - 65% vào năm 2045; tiêu dùng bình quân đạt tối thiểu 58 lít sữa/người/năm vào năm 2045.

Chiến lược ưu tiên phát triển vùng nguyên liệu thông qua các trang trại bò sữa quy mô lớn, công nghệ cao, gắn kết với nông dân; nhân rộng mô hình hiệu quả, bền vững. Đồng thời, đa dạng hóa sản phẩm, chú trọng dòng sữa giá trị gia tăng cao, như sữa chức năng, hữu cơ, sữa cho người cao tuổi. Doanh nghiệp được khuyến khích đầu tư công nghệ chế biến hiện đại, áp dụng sản xuất xanh, sạch, tuần hoàn, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và xu hướng tiêu dùng mới.