Hà Nội dẫn đầu về Chỉ số Đổi mới sáng tạo PII

Chiều 12/3, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) công bố kết quả triển khai Bộ chỉ số Đổi mới sáng tạo (ĐMST) cấp địa phương năm 2023 (Provincial Innovation Index, viết tắt là PII). 

Từ năm 2017, như nhiều quốc gia khác trên thế giới, Chính phủ đã sử dụng bộ chỉ số đổi mới sáng tạo (ĐMST) toàn cầu (Global Innovation Index, viết tắt là GII) do Tổ chức Sở hữu trí tuệ Thế giới (WIPO) công bố hằng năm như một công cụ quan trọng để qua đó xác định các điểm mạnh, điểm yếu của Việt Nam và từ đó đưa ra các giải pháp, biện pháp cải thiện phù hợp, cũng như để kịp thời xây dựng, ban hành các chính sách có liên quan.

Dưới sự chỉ đạo, điều hành sát sao, cụ thể của Chính phủ, của Thủ tướng Chính phủ, của các Phó Thủ tướng Chính phủ và sự vào cuộc hiệu quả của các bộ, ngành, địa phương, trong những năm qua, kết quả chỉ số GII của Việt Nam luôn có sự cải thiện tích cực.

Năm 2023, Việt Nam có thứ hạng GII là 46, tăng 02 bậc so với năm 2022. Trong 10 năm qua, tính từ năm 2013, thứ hạng GII của Việt Nam tăng 30 bậc (từ vị trí 76 lên 46). Việt Nam liên tục duy trì vị trí dẫn đầu trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp (năm 2022 và năm 2023, Việt Nam đều đứng thứ hạng thứ 2, sau Ấn độ). 

Trong khu vực ASEAN, Việt Nam đứng thứ 4 (sau Singapore, Malaysia và Thái Lan), đạt chỉ tiêu Chính phủ đặt ra cho năm 2023 tại Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 06/01/2023. Theo các chuyên gia, trong 13 năm liên tiếp, Việt Nam luôn có kết quả ĐMST cao hơn so với mức độ phát triển cho thấy hiệu quả của Chính phủ trong việc chuyển các nguồn lực đầu vào thành kết quả đầu ra, phát triển kinh tế xã hội (KT-XH).

Ở cấp địa phương, do chỉ số GII đánh giá ở cấp quốc gia nên nhiều số liệu thống kê ở cấp địa phương không có. Phương pháp đánh giá theo quy chuẩn quốc tế còn mới nên có một số nội dung không tương đồng với thực tiễn tại các địa phương của Việt Nam. 

Bên cạnh đó, do có sự khác biệt giữa các địa phương về quy mô KT-XH, dân số, đất đai, cơ cấu kinh tế, định hướng phát triển... nên các địa phương sẽ phải lựa chọn mô hình phát triển KT-XH dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH, CN&ĐMST) khác nhau để phù hợp với bối cảnh, điều kiện, đặc điểm riêng. Do đó, nhiều địa phương đã kiến nghị cần có bộ chỉ số ĐMST cấp địa phương để có căn cứ khoa học và có số liệu minh chứng phục vụ cho công tác chỉ đạo, điều hành phát triển KT-XH dựa trên KH, CN&ĐMST ở địa phương được tốt hơn, sát với thực tiễn hơn.

Trong 10 địa phương, Hà Nội dẫn đầu cả nước về chỉ số PII. Tiếp đó là TP.HCM (hạng 2), Hải Phòng (hạng 3), Đà Nẵng (hạng 4), Cần Thơ (hạng 5) và 5 địa phương có công nghiệp phát triển nhất là Bắc Ninh (hạng 6), Bà Rịa- Vũng Tàu (hạng 7), Bình Dương (hạng 8), Quảng Ninh (hạng 9) và Nguyên (hạng 10).

Theo Bộ KH&CN, các tỉnh, thành phố dẫn đầu bảng xếp hạng Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương đều có điểm vượt trội về sáng chế, số lượng doanh nghiệp cùng các tác động kinh tế xã hội.

Theo kết quả tính toán PII năm 2023, Hà Nội có điểm số cao nhất, đạt 62.86 điểm, xếp hạng 1.

Hà Nội đứng đầu ở cả xếp hạng đầu ra và đầu vào đổi mới sáng tạo nhờ dẫn đầu 14/52 chỉ số thành phần.

Trong số này có các chỉ số về nghiên cứu và phát triển, đổi mới sáng tạo như nhân lực, chi cho nghiên cứu phát triển, số lượng tổ chức khoa học công nghệ, tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động nghiên cứu phát triển, tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo và các đầu ra về tài sản trí tuệ như sáng chế, giải pháp hữu ích, giống cây trồng, kiểu dáng công nghiệp hay các tác động đến kinh tế xã hội như chỉ số phát triển con người.

Hà Nội có các điểm mạnh vượt trội đều đạt 100 điểm, như số sản phẩm OCOP 4 sao trở lên, tín dụng cho khu vực tư nhân hay đơn đăng ký kiểu dáng công nghiệp, đơn đăng ký sáng chế và giải pháp hữu ích.

TP.HCM đạt 55.85 điểm xếp hạng 2, là địa phương dẫn đầu 12/52 chỉ số thành phần. Trong đó gồm các chỉ số như chính sách hỗ trợ chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, hạ tầng số, tỉ lệ doanh nghiệp có hoạt động nghiên cứu phát triển, tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo và một số sản phẩm về tài sản trí tuệ, đơn đăng ký sáng chế và giải pháp hữu ích.

TP.HCM cũng có các điểm mạnh vượt trội đều đạt 100 điểm về hạ tầng số, tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động đổi mới sáng tạo, số doanh nghiệp mới thành lập và mật độ doanh nghiệp cùng đóng góp GDP cả nước. Tuy nhiên một số chỉ số được chỉ ra là điểm yếu bao gồm chính sách, quản trị môi trường, đơn đăng ký nhãn hiệu tập thể và tính năng động của chính quyền địa phương.

Theo Bộ KH&CN, Bộ chỉ số PII năm 2023 có 52 chỉ số, chia làm 7 trụ cột (theo nguyên lý của bộ chỉ số GII).

5 trụ cột đầu vào phản ánh những yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển KT-XH dựa trên KH,CN&ĐMST, bao gồm (1) Thể chế, (2) Vốn con người và Nghiên cứu và Phát triển, (3) Cơ sở hạ tầng, (4) Trình độ phát triển của thị trường và (5) Trình độ phát triển của doanh nghiệp;

2 trụ cột đầu ra phản ánh kết quả tác động của KH,CN&ĐMST vào phát triển KT-XH, bao gồm: (6) Sản phẩm tri thức, sáng tạo và công nghệ, (7) Tác động.

Dữ liệu phục vụ xây dựng bộ chỉ số PII 2023 được lấy từ hai nguồn chính. Nguồn thứ nhất từ số liệu thống kê, quản lý nhà nước được công bố chính thức từ các Bộ, cơ quan quản lí nhà nước, tổ chức ở trung ương (có 39/52 chỉ số) và nguồn thứ hai do các địa phương thu thập và cung cấp - kèm theo các tài liệu minh chứng (có 13/52 chỉ số).

Bộ chỉ số PII cung cấp bức tranh thực tế, tổng thể về hiện trạng mô hình phát triển KT-XH dựa trên KH,CN&ĐMST của từng địa phương. Việc so sánh trực tiếp giữa các địa phương là mang tính tương đối, không phải mục đích chính của bộ chỉ số bởi mỗi địa phương có các điều kiện, đặc điểm, định hướng phát triển khác nhau. Nói cách khác, bộ chỉ số PII cung cấp căn cứ khoa học và các minh chứng về điểm mạnh, điểm yếu, về các yếu tố tiềm năng và các điều kiện cần thiết để phát triển KT-XH dựa trên KH, CN&ĐMST của từng địa phương.

Kết quả ĐMST của mỗi quốc gia hay địa phương là tổng hòa của nhiều chỉ số có tính chất khác nhau. Các bộ chỉ số GII, PII được tính toán tổng hợp trên nhiều chỉ số thành phần nên điểm số chi tiết của các trụ cột, các chỉ số thành phần không hẳn đã chỉ phản ánh mức độ tốt hay chưa tốt mà còn phản ánh đặc điểm của mô hình phát triển dựa trên KH, CN, ĐMST của mỗi quốc gia/địa phương. 

Do vậy cần hết sức thận trọng và cần xem xét tới bối cảnh cụ thể của từng địa phương khi diễn giải kết quả của các trụ cột hay các chỉ số thành phần. Một quốc gia/địa phương có điểm số thành phần nào đó thấp không hẳn đã là sự yếu kém, mà có thể chỉ là đặc điểm bình thường của quốc gia/địa phương đó.