Hà Nội tháo gỡ điểm nghẽn, tạo đột phá phát triển nhà ở xã hội

Theo Chương trình phát triển nhà ở xã hội (NOXH) giai đoạn 2021-2030, Việt Nam đặt mục tiêu xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ, trong đó đến năm 2025 phấn đấu hoàn thành 100.000 căn. Riêng Hà Nội được giao chỉ tiêu 18.700 căn giai đoạn 2021-2025 và 37.500 căn giai đoạn 2026-2030.

Với vị thế là Thủ đô, Hà Nội giữ vai trò định hướng và dẫn dắt trong thực hiện mục tiêu này. Tuy nhiên, tiến độ hiện nay còn chậm do nhiều dự án gặp vướng mắc về thủ tục đầu tư, giải phóng mặt bằng và khó khăn về nguồn vốn. Trong khi đó, nhu cầu an cư của người thu nhập thấp, công nhân, viên chức trẻ tại Thủ đô ngày càng tăng mạnh, số lượng người đủ điều kiện mua NOXH cao gấp nhiều lần so với nguồn cung hiện có. Khoảng cách giữa “nhu cầu an cư” và “khả năng an cư” vì thế vẫn còn rất lớn.

Nhằm tháo gỡ các nút thắt, Hà Nội đang xây dựng cơ chế đặc thù theo Luật Nhà ở 2023 và Luật Thủ đô 2024. Cơ chế này sẽ giúp thành phố chủ động bố trí ngân sách đầu tư hạ tầng, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư và tạo niềm tin cho doanh nghiệp khi tham gia vào lĩnh vực nhà ở xã hội.

Tại hội nghị phản biện xã hội đối với dự thảo Nghị quyết của HĐND thành phố quy định một số chính sách đầu tư, hỗ trợ thực hiện dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố Hà Nội do Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hà Nội tổ chức mới đây, các chuyên gia đều cho rằng việc ban hành Nghị quyết về chính sách đầu tư và hỗ trợ phát triển NOXH là hết sức cần thiết.

PGS.TS Bùi Thị An, Chủ tịch Hội Nữ trí thức TP Hà Nội, cho rằng: "Điều quan trọng hơn là tiêu chí thụ hưởng phải sát với thu nhập thực tế của người lao động trẻ và công nhân. Nếu điều kiện không phù hợp, chính sách sẽ khó chạm đến đúng đối tượng cần hỗ trợ".

Trong khi đó, ông Phạm Ngọc Thảo, Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về Dân chủ - Pháp luật của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hà Nội, đề nghị cần đánh giá rõ kết quả thực hiện chương trình nhà ở xã hội những năm qua, làm cơ sở đề xuất cơ chế khuyến khích mới, hấp dẫn hơn cho nhà đầu tư và người dân.

Những góp ý này cho thấy, để xây dựng chính sách khả thi và hiệu quả, Hà Nội cần bắt đầu từ việc nhận diện rõ những “điểm nghẽn” đang cản trở quá trình phát triển nhà ở xã hội. Theo giới chuyên gia, sự phát triển của NOXH tại Hà Nội hiện nay đang bị kìm hãm bởi ba vấn đề lớn. Thứ nhất, là nguồn cung. Nhiều dự án bị chậm do thiếu quỹ đất sạch: Quỹ đất dành cho NOXH tại Hà Nội chủ yếu nằm ở vị trí xa trung tâm, thiếu hạ tầng kỹ thuật - xã hội đồng bộ, khiến chi phí đầu tư tăng cao.

Thứ hai, khó khăn về vốn: Doanh nghiệp gặp trở ngại khi tiếp cận các gói tín dụng ưu đãi; trong khi đó, tiến độ giải ngân vốn hỗ trợ từ ngân hàng chính sách còn chậm.

Thứ ba, giá bán và giá thuê thiếu ổn định: Một số dự án có giá tiệm cận với phân khúc nhà thương mại bình dân, làm giảm ý nghĩa an sinh của chính sách NOXH. Các vướng mắc này không tồn tại riêng lẻ mà liên quan chặt chẽ với nhau. Vì vậy, muốn tạo đột phá, Hà Nội cần một gói giải pháp tổng thể, linh hoạt và khả thi.

Trên tinh thần đó, các chuyên gia cho rằng điều quan trọng trước tiên là phải hoàn thiện cơ chế thực thi và tăng tính minh bạch. Cụ thể, thành phố cần công khai tiến độ, vốn hỗ trợ và kết quả bàn giao nhà định kỳ, đồng thời tăng cường hậu kiểm giá bán, giá thuê để ngăn ngừa trục lợi. Dự thảo Nghị quyết mới của thành phố cũng cho phép dùng ngân sách đầu tư hạ tầng, hỗ trợ giải phóng mặt bằng cho dự án độc lập, giúp giảm chi phí và rút ngắn tiến độ. Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm khơi thông nguồn lực, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững của phân khúc nhà ở xã hội - trụ cột an sinh của Thủ đô.

Từ nền tảng đó, giới chuyên môn nhận định Hà Nội cần triển khai đồng bộ bốn nhóm giải pháp trọng tâm trong giai đoạn tới, vừa để giải quyết căn cơ các nút thắt hiện tại, vừa mở ra hướng phát triển dài hạn cho chính sách NOXH.

Thứ nhất, hoàn thiện cơ chế và cải cách thủ tục hành chính. Hà Nội đang rút ngắn thời gian phê duyệt dự án, đẩy mạnh số hóa hồ sơ, áp dụng cơ chế “một cửa” để rút ngắn 50% thời gian xử lý thủ tục đầu tư.

Thứ hai, kiểm soát giá và minh bạch thông tin. Thành phố yêu cầu các chủ đầu tư công khai bảng giá thành, danh sách người mua, tiến độ bàn giao. Đồng thời, cơ quan quản lý sẽ tăng cường hậu kiểm giá bán và giá thuê, đảm bảo NOXH thực sự phù hợp với khả năng chi trả của người thu nhập thấp.

Thứ ba, huy động đa dạng nguồn lực tài chính. Ngoài tín dụng ưu đãi, Hà Nội cần nghiên cứu mô hình vốn trung - dài hạn, xây dựng Quỹ NOXH và thúc đẩy hợp tác ba bên giữa Nhà nước - doanh nghiệp - ngân hàng. Bên cạnh đó, việc xã hội hóa đầu tư, kêu gọi doanh nghiệp tham gia với cơ chế lợi nhuận hợp lý cũng là hướng đi quan trọng.

Thứ tư, gắn NOXH với quy hoạch hạ tầng và việc làm. Thành phố định hướng xây dựng NOXH tại các khu vực có kết nối giao thông thuận lợi, gần khu công nghiệp, trường học, bệnh viện và các thiết chế văn hóa - xã hội. Điều này giúp người dân “an cư” mà vẫn “lạc nghiệp”, tạo sự gắn kết hài hòa giữa phát triển đô thị và đảm bảo an sinh.

Hà Nội đang chuyển từ tư duy “có chính sách là xong” sang “chính sách phải đo được hiệu quả”. TP xác định mô hình ba trụ cột: Nhà nước kiến tạo, Doanh nghiệp triển khai, Người dân giám sát và thụ hưởng. Khi vận hành đúng, bộ máy sẽ thông suốt, thị trường NOXH minh bạch, cạnh tranh lành mạnh và phát triển bền vững.

Nếu làm tốt, Hà Nội không chỉ đáp ứng nhu cầu an cư của người thu nhập thấp mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa, trở thành hình mẫu để các địa phương khác học tập và nhân rộng. 

Những giải pháp thành phố đưa ra thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc hiện thực hóa chủ trương của Chính phủ về phát triển 1 triệu căn NOXH đến năm 2030. Khi các rào cản về đất đai, vốn và thủ tục được tháo gỡ, thị trường NOXH sẽ không chỉ đáp ứng nhu cầu chỗ ở cho hàng trăm nghìn người lao động, mà còn góp phần ổn định thị trường bất động sản, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.