Hà Nội: Từ năm 2026, người dân Hà Nội có thể làm thủ tục thế chấp đất đai online

Trung tâm Phục vụ hành chính công Hà Nội (Trung tâm) vừa có tờ trình đề nghị UBND TP Hà Nội phê duyệt chủ trương thí điểm tái cấu trúc thủ tục đăng ký biện pháp bảo đảm bằng quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất theo hướng cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình.

Theo Trung tâm, nhóm thủ tục đăng ký thế chấp đất đai hiện có số lượng hồ sơ phát sinh rất lớn, trung bình khoảng 312.000 hồ sơ/năm. Đây là nhóm thủ tục có tần suất giao dịch cao, tác động trực tiếp đến hoạt động vay vốn, sản xuất kinh doanh và các giao dịch dân sự của người dân, doanh nghiệp.

Tuy nhiên, dù đã được đưa lên môi trường điện tử, các thủ tục này hiện vẫn chưa thể thực hiện hoàn toàn trực tuyến. Nguyên nhân chủ yếu là người dân vẫn phải nộp sổ hồng bản gốc để Văn phòng đăng ký đất đai xác nhận tình trạng thế chấp trực tiếp trên giấy, đồng thời ký xác nhận vào phiếu yêu cầu đăng ký bản giấy. Điều này khiến quy trình giải quyết bị gián đoạn, làm giảm hiệu quả thực chất của dịch vụ công trực tuyến.

Theo phân tích của Trung tâm Phục vụ hành chính công TP. Hà Nội, xét về bản chất pháp lý, thế chấp và xóa thế chấp là giao dịch dân sự nhằm bảo đảm nghĩa vụ trả nợ, được xác lập thông qua hợp đồng giữa các bên. Trong thời gian khoản vay còn hiệu lực, Giấy chứng nhận thường do tổ chức tín dụng giữ và không lưu thông trên thị trường.

Xác nhận tình trạng thế chấp trực tiếp trên bản gốc Giấy chứng nhận không giữ vai trò quyết định trong việc bảo vệ quan hệ dân sự, cũng không làm tăng mức độ an toàn pháp lý cho bên thứ ba. Rủi ro gian dối, nếu phát sinh, phụ thuộc vào chất lượng quản lý dữ liệu và kiểm soát giao dịch, thay vì phụ thuộc vào dấu xác nhận trên giấy tờ.

Từ thực tiễn này, Trung tâm đề xuất tái cấu trúc quy trình theo hướng bỏ yêu cầu nộp Giấy chứng nhận bản gốc. Hồ sơ được tiếp nhận hoàn toàn trực tuyến, sử dụng bản điện tử, chữ ký số và khai thác dữ liệu đã có trong cơ sở dữ liệu đất đai.

Trung tâm Phục vụ hành chính công Hà Nội đề xuất thời gian thí điểm kéo dài 3 tháng, bắt đầu từ ngày 1/1/2026. Trên cơ sở kết quả thí điểm, thành phố sẽ đánh giá để xem xét nhân rộng mô hình trong thời gian tới.

Phạm vi thí điểm gồm 5 nhóm thủ tục như: đăng ký thế chấp; đăng ký thay đổi, xóa đăng ký biện pháp bảo đảm bằng quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất; đăng ký, thay đổi, xóa thông báo xử lý tài sản bảo đảm; chuyển tiếp đăng ký thế chấp quyền tài sản phát sinh từ hợp đồng mua bán nhà ở.

Theo phương án đề xuất, người dân nộp hồ sơ trực tuyến qua Cổng Dịch vụ công, Trung tâm Phục vụ hành chính công tiếp nhận và chuyển hồ sơ điện tử đến Văn phòng đăng ký đất đai để giải quyết. Cơ quan chuyên môn thực hiện tra cứu, đối chiếu dữ liệu và xác nhận trực tiếp trên hệ thống, thay vì xác nhận trên giấy như trước đây.

Kết quả giải quyết được cấp 100% bản điện tử, đồng thời có thể cấp thêm bản giấy nếu người dân có nhu cầu. Toàn bộ thông tin về tình trạng đăng ký biện pháp bảo đảm sẽ được cập nhật, quản lý tập trung trong cơ sở dữ liệu đất đai.

Việc xử lý hoàn toàn trên môi trường điện tử giúp giảm áp lực tiếp nhận hồ sơ trực tiếp, đồng thời rút ngắn thời gian giải quyết.

Theo tính toán của Trung tâm Phục vụ hành chính công TP. Hà Nội, chi phí tuân thủ thủ tục hành chính đối với nhóm thủ tục này hiện ở mức khoảng 250 tỷ đồng mỗi năm. Khi quy trình được tái cấu trúc và triển khai trực tuyến toàn trình, chi phí dự kiến giảm xuống còn khoảng 65 tỷ đồng mỗi năm.

Mức tiết kiệm ước tính khoảng 185,3 tỷ đồng mỗi năm, tương đương giảm 74% chi phí tuân thủ. Phần chi phí giảm chủ yếu đến từ việc cắt giảm giấy tờ, hạn chế đi lại, rút ngắn thời gian xử lý và giảm các khâu thao tác thủ công. Ngoài yếu tố kinh tế, phương án này còn góp phần giảm tiếp xúc trực tiếp giữa người dân và cơ quan giải quyết thủ tục, tăng tính minh bạch và phù hợp với định hướng xây dựng chính quyền số.