Hàng giả - "khối u ác tính" cần được loại bỏ triệt để

Tồn tại nhiều năm nhưng chưa bao giờ dứt điểm, hàng giả như một "khối u ác tính" ngày càng lan rộng từ chợ truyền thống đến sàn thương mại điện tử, từ sản phẩm phổ thông như thực phẩm, thời trang, mỹ phẩm cho đến hàng tiêu dùng cao cấp, linh kiện điện tử và cả dược phẩm.

Chính phủ đang phát động cao điểm chống hàng giả, hàng kém chất lượng trên cả nước, vấn đề này không còn là chuyện riêng của ngành quản lý thị trường hay lực lượng công an kinh tế. Đó là một bài toán lớn về kỷ cương thị trường, niềm tin tiêu dùng và năng lực cạnh tranh quốc gia. Bởi những hệ lụy từ hàng giả làm tổn hại đến nền kinh tế và doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Phá vỡ quy luật cạnh tranh lành mạnh

Hàng giả, hàng nhái thường được sản xuất và phân phối với chi phí cực thấp: không nghiên cứu, không kiểm định, không đóng thuế và không tuân thủ quy chuẩn an toàn. Nhờ đó, giá thành rẻ hơn đáng kể so với hàng chính hãng, dù mẫu mã có thể sao chép gần như giống hệt.

Khi xuất hiện trên thị trường, các sản phẩm này nhanh chóng chiếm lĩnh một bộ phận lớn người tiêu dùng nhạy cảm về giá, tạo ra sự cạnh tranh không công bằng với doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Ví dụ điển hình là mỹ phẩm, thực phẩm chức năng – sản phẩm đòi hỏi thời gian nghiên cứu, kiểm định nghiêm ngặt, thì bị cạnh tranh bởi những sản phẩm kém chất lượng, bán với giá chỉ bằng một nửa.

Kết quả là các doanh nghiệp sản xuất tử tế phải "thở oxy" vì không đủ lực chạy đua với chiêu trò gian dối.

Đánh cắp giá trị thương hiệu và chất xám

Không chỉ cạnh tranh bằng giá, hàng giả còn trực tiếp đánh cắp thương hiệu và trí tuệ của các doanh nghiệp hợp pháp. Tình trạng làm nhái logo, mẫu mã, bao bì… diễn ra tràn lan đến mức nhiều người tiêu dùng không thể phân biệt đâu là thật – giả, mới – cũ.

Đằng sau mỗi thương hiệu mạnh là hàng năm trời đầu tư vào chất lượng, đổi mới công nghệ, marketing và xây dựng uy tín. Khi bị hàng giả mạo danh, doanh nghiệp không chỉ thiệt hại doanh thu, mà còn bị ảnh hưởng đến uy tín, thậm chí gặp khủng hoảng truyền thông nếu người tiêu dùng bị ảnh hưởng bởi hàng giả tưởng là hàng thật.

Một số nhãn hàng quốc tế từng rút khỏi Việt Nam vì không thể kiểm soát nạn hàng nhái, trong khi doanh nghiệp trong nước phải "sống chung với lũ" bằng cách in thêm tem chống giả, dán QR code truy xuất nguồn gốc – những chi phí không hề nhỏ.

Gây tổn thất kinh tế và thất thu ngân sách

Không khó để hình dung quy mô thiệt hại mà hàng giả gây ra cho nền kinh tế. Trước hết là doanh thu bị đánh cắp từ tay doanh nghiệp chân chính. Tiếp theo là phần ngân sách bị thất thoát do các đối tượng sản xuất và kinh doanh hàng giả không nộp thuế, trốn kiểm định.

Ngoài ra, mỗi đợt cao điểm chống hàng giả đều đòi hỏi nguồn lực rất lớn từ ngân sách nhà nước: lực lượng quản lý thị trường, công an kinh tế, công nghệ, pháp lý, kiểm nghiệm sản phẩm… đều phải vào cuộc. Nhưng nếu xử lý xong rồi để tái diễn, chi phí xã hội chỉ ngày càng cao hơn.

Hủy hoại niềm tin người tiêu dùng

Một khi thị trường bị bủa vây bởi hàng giả và kém chất lượng, người tiêu dùng sẽ rơi vào trạng thái cảnh giác cực đoan hoặc thỏa hiệp ngắn hạn: "thật giả cũng chẳng biết đâu mà lần – thôi mua hàng rẻ cho đỡ tiếc".

Niềm tin thị trường bị phá vỡ kéo theo một chuỗi hậu quả: hàng tốt bán chậm, doanh nghiệp làm thật chán nản, người tiêu dùng quay lưng với sản phẩm nội địa, chuỗi giá trị nội địa dần bị thu hẹp.

Đây là một trong những yếu tố quan trọng khiến Việt Nam tuy có 100 triệu dân nhưng sức mua sản phẩm nội địa chưa bao giờ đạt đến ngưỡng kỳ vọng của doanh nghiệp trong nước.

Gây hại đến sức khỏe và môi trường

Từ mỹ phẩm trôi nổi gây dị ứng, thực phẩm chứa hóa chất độc hại cho đến thuốc không rõ nguồn gốc – hậu quả của hàng giả không chỉ là thiệt hại kinh tế mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Với nhiều mặt hàng, sai lệch nhỏ về chất lượng có thể gây ra hậu quả lớn: điện thoại cháy nổ, thuốc giả gây sốc, thực phẩm bẩn gây ngộ độc…

Chưa kể, phần lớn hàng giả được sản xuất trong điều kiện không kiểm soát, với quy trình xả thải, xử lý nguyên liệu kém chất lượng, gây tổn hại đến môi trường và sức khỏe công nhân sản xuất.

Nguy cơ làm xấu hình ảnh quốc gia

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hàng hóa "Made in Vietnam" không chỉ phục vụ tiêu dùng nội địa mà còn tham gia xuất khẩu. Tuy nhiên, nếu hàng giả trà trộn, làm ảnh hưởng đến uy tín của sản phẩm Việt trên thị trường quốc tế, thì hậu quả không chỉ là mất đơn hàng, mà còn là mất uy tín quốc gia.

Một số vụ việc như khẩu trang y tế kém chất lượng xuất khẩu trong giai đoạn dịch bệnh, hay nông sản bị trả về do dư lượng hóa chất, đều là những minh chứng điển hình cho "tác dụng phụ" của sự buông lỏng quản lý hàng giả.

Cần một chiến dịch dài hơi, chứ không chỉ là cao điểm

Cao điểm chống hàng giả là cần thiết. Nhưng muốn dẹp tận gốc, phải thay đổi tư duy: từ đối phó sang phòng ngừa, từ xử lý đến cải thiện môi trường kinh doanh. Các giải pháp cần đồng bộ:

- Tăng hình phạt với đối tượng sản xuất, kinh doanh hàng giả. 

- Nâng cao năng lực giám sát chuỗi cung ứng, kiểm tra hàng hóa trên các nền tảng thương mại điện tử. 

- Tuyên truyền để người tiêu dùng "nói không" với hàng giả – vì lợi ích của chính họ. Khuyến khích doanh nghiệp công khai cảnh báo, truy vết vi phạm và hợp tác với lực lượng chức năng.

- Dẹp hàng giả không chỉ là nhiệm vụ quản lý – mà là một hành trình xây lại kỷ cương thị trường và lòng tin xã hội.