Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số

Bộ Khoa học và Công nghệ vừa công bố Báo cáo toàn cảnh hệ sinh thái khởi nghiệp (startup) sáng tạo Việt Nam 2025.

Báo cáo cho thấy, sau hơn 10 năm hình thành, hệ sinh thái đã bước vào giai đoạn phát triển sâu rộng, hội nhập mạnh mẽ. Việt Nam hiện có hơn 4.000 startup, 2 kỳ lân và hàng chục doanh nghiệp tiệm cận kỳ lân. Việt Nam trở thành điểm đến đầu tư công nghệ hấp dẫn trong khu vực Đông Nam Á.

Báo cáo đánh giá hệ sinh thái theo mô hình 5P bao gồm thể chế (policy), tiến bộ (progress), tài chính (capital), tuần hoàn (planet) và tri thức (people).

Năm 2025, Việt Nam ghi nhận sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI). Dòng vốn tư nhân đổ vào startup AI năm 2024 đạt 80 triệu USD, tăng gấp tám lần. Báo cáo ghi nhận 170.000 doanh nghiệp đã ứng dụng công nghệ này, tính đến cuối 2025. Cùng với đó là sự nổi lên của ngành bán dẫn, với hơn 50 doanh nghiệp thiết kế vi mạch và 7.000 kỹ sư, gấp đôi sau ba năm. Hạ tầng số tiếp tục cải thiện, vùng phủ 4G đạt 95% còn vùng phủ 5G cũng đang mở rộng.

Dòng vốn đầu tư mạo hiểm cũng phản ánh sự dịch chuyển theo xu hướng mới. Năm 2024, tổng vốn đầu tư mạo hiểm vào Việt Nam đạt 398 triệu USD với 118 thương vụ giao dịch. Ba lĩnh vực tăng trưởng mạnh nhất gồm chuyển đổi số với 84 triệu USD (tăng 562%), nông nghiệp công nghệ với 74 triệu USD (gấp 9 lần năm 2023) và AI với 80 triệu USD (gấp 8 lần năm 2023). Ngược lại, dòng vốn đổ vào fintech sụt giảm 61% do thị trường bão hòa.

Năm 2025, công nghệ ứng phó với biến đổi khí hậu nổi lên, với động lực từ mục tiêu Net Zero và kế hoạch vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon năm 2026. Báo cáo cho thấy dòng vốn đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam dịch chuyển mạnh sang các startup công nghệ khí hậu, với tỷ trọng gấp đôi mức trung bình toàn cầu.

Một trong những điểm nhấn về startup năm 2025 là việc thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia với vốn nhà nước ban đầu khoảng 20 triệu USD, hướng tới tối thiểu 100 triệu USD.

Ông Lương Văn Thường, Trưởng phòng Khởi nghiệp sáng tạo (Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ - Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, Việt Nam kỳ vọng đến năm 2030 sẽ có thêm 3-4 kỳ lân, tập trung vào 11 công nghệ chiến lược, trong đó ba lĩnh vực ưu tiên là trí tuệ nhân tạo, bán dẫn và công nghệ xanh.

Tại Diễn đàn Phát triển Kinh tế số "Cơ hội và thách thức trong kỷ nguyên mới", ông Trần Quang Cường - Tổng Giám đốc Công ty CP Tương Lai NextX cho biết, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam đang phát triển nhanh chóng và ngày càng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế số. Các doanh nghiệp khởi nghiệp không chỉ là những công ty non trẻ, mà chính là “hạt giống đổi mới”, tạo ra các mô hình kinh doanh mới, sản phẩm sáng tạo và cách tiếp cận thị trường độc đáo.

Các startup đã nhanh chóng nắm bắt cơ hội từ sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, blockchain, dữ liệu lớn và Internet vạn vật. Không chỉ trong lĩnh vực công nghệ, tinh thần đổi mới còn lan sang nông nghiệp, giáo dục, y tế, logistics…, góp phần cải thiện phương thức sản xuất, quản trị và cung ứng dịch vụ.

Việt Nam hiện có nhiều lợi thế như lực lượng lao động trẻ, năng động; khả năng tiếp cận công nghệ nhanh; nhu cầu thị trường lớn; và tinh thần khởi nghiệp mạnh mẽ. Ông Trần Quang Cường nhấn mạnh: Thành công của startup không nằm ở quy mô ban đầu, mà nằm ở khả năng thích ứng và tốc độ đổi mới. AI chính là công cụ giúp startup rút ngắn khoảng cách và tạo sự khác biệt.