Hoàn thiện chính sách, pháp luật công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp

Phiên thứ hai của Hội thảo sẽ diễn ra vào ngày 1/12 nhằm tuyên truyền rộng rãi đến đông đảo cán bộ, đảng viên, người dân về sự cần thiết của việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp.

Tham dự Hội thảo sáng 30/11, có sự tham dự của khoảng 300 đại biểu, là các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, các nhà quản lý, lãnh đạo của Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, Tòa án Nhân dân Tối cao, một số cơ quan, đơn vị và đại diện các trung tâm bảo trợ xã hội, các hội nghề nghiệp…

Chủ trì Hội thảo gồm các đồng chí: Nguyễn Văn Hồi - Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội; Nguyễn Văn Du - Phó Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao; Trần Doãn Tiến - Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam; Bùi Ngọc Quý - Vụ trưởng Vụ Các vấn đề xã hội (Ban Tuyên giáo Trung ương).

Hội thảo tập trung thảo luận, phân tích và khái quát về căn cứ, cơ sở chính trị - pháp lý liên quan đến công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp; nghiên cứu, đánh giá kết quả thực hiện công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp thời gian qua; chia sẻ kinh nghiệm, mô hình về công tác xã hội trong lĩnh vực tư pháp (truy tố, xét xử, điều tra, giam giữ, cải tạo, hòa nhập cộng đồng…).

Cùng với đó, kiến nghị, cơ chế hoàn thiện chính sách pháp luật công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp; các giải pháp truyền thông phổ biến, tuyên truyền pháp luật; nâng cao nhận thức của toàn xã hội cũng như cho đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, các tầng lớp nhân dân về công tác xã hội nói chung và công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp nói riêng.

Theo Ban Tổ chức Hội thảo, trong quá trình đổi mới, chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập quốc tế ở nước ta, nhận thức về trợ giúp xã hội ngày càng rõ, nhất quán với quan điểm xuyên suốt là gắn tăng trưởng kinh tế với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội.

Từ nhiều năm qua, Ðảng và Nhà nước ta luôn quan tâm xây dựng hệ thống trợ giúp xã hội là một bộ phận cấu thành của hệ thống an sinh xã hội toàn dân, gắn kết với hệ thống chính sách xã hội nói chung. Sau hơn ba mươi năm đổi mới, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn có ý nghĩa lịch sử.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, nhiều vấn đề mới đặt ra, trong đó có vai trò của công tác xã hội, đặc biệt là công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp đã và đang đặt ra không ít thách thức trước những đòi hỏi làm sao để các hoạt động công tác xã hội thực sự trở thành một nghề chuyên nghiệp và được xã hội đón nhận như một nhu cầu tất yếu…

Để tìm hiểu sâu rộng các chính sách, quy định pháp luật về công tác xã hội, đặc biệt là công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp cũng như nhu cầu tiếp cận, sử dụng các dịch vụ công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp của các đối tượng trong xã hội, Hội thảo "Hoàn thiện chính sách, pháp luật công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp".

Qua Hội thảo, xác định rõ nội dung, yêu cầu đặt ra và đề xuất, kiến nghị cũng như đưa ra các giải pháp hoàn thiện chính sách, pháp luật đối với công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp; đẩy mạnh công tác truyền thông, góp phần đưa chính sách, pháp luật đối với công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp vào cuộc sống.

Phát biểu tại phiên thức nhất của Hội thảo, TS Trần Doãn Tiến - Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam nêu rõ: Công tác xã hội là nhiệm vụ chính trị quan trọng được Đảng và Nhà nước ta quan tâm nhằm bảo đảm an sinh xã hội, công bằng xã hội. Hiến pháp năm 2013 khẳng định: "Công dân có quyền được bảo đảm an sinh xã hội"; "Nhà nước tạo bình đẳng về cơ hội để công dân thụ hưởng phúc lợi xã hội, phát triển hệ thống an sinh xã hội, có chính sách trợ giúp người cao tuổi, người khuyết tật, người nghèo và người có hoàn cảnh khó khăn khác"…

Công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp là một phần của công tác xã hội, góp phần đa dạng hoá các lĩnh vực trợ giúp xã hội, nâng tính chuyên nghiệp của nghề công tác xã hội và đề cao sự tôn trọng của xã hội đối với nghề công tác xã hội, nhất là công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp.

Xét về bản chất, công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp là những hoạt động nhằm hỗ trợ, giúp đỡ những người vi phạm pháp luật, người phạm tội, người bị hại, người bị kết án, người trong quá trình chấp hành hình phạt và đã chấp hành xong hình phạt; người cần cấp dưỡng trong các vụ việc ly hôn; người đòi trợ cấp thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn trong các vụ việc về lao động, việc làm… có hoàn cảnh khó khăn, những người yếu thế (người cao tuổi, người khuyết tật, người dưới 18 tuổi, người có HIV, người không nơi nương tựa…) có liên quan đến hệ thống tư pháp được sớm tiếp cận với hệ thống Tư pháp công bằng, minh bạch, bình đẳng, được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp.

Trong những năm qua, thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, các bộ, ngành chức năng, nhất là Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Tư pháp, Bộ Công an... đã từng bước hoàn thiện các văn bản pháp luật về công tác xã hội để trợ giúp các đối tượng như: Người cao tuổi, người khuyết tật, bảo vệ trẻ em, người nhiễm HIV, người nghiện ma tuý, bán dâm, bạo lực gia đình, người chưa thành niên, người nghèo, đối tượng chính sách và nhóm người yếu thế. 

Nhiều bộ luật, luật chuyên ngành đã được ban hành như: Bộ luật Lao động; Luật Người cao tuổi; Luật Người khuyết tật; Luật Trẻ em; Luật Phòng, chống lây nhiễm HIV/AIDS; Luật Phòng, chống bạo lực gia đình; Luật Trợ giúp pháp lý; Luật Phòng, chống ma túy; Luật Xử lý vi phạm hành chính; Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Thi hành án hình sự, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân... và nhiều Nghị định, Thông tư, Đề án liên quan đến công tác xã hội… đã tạo thành chỉnh thể, hệ thống hành lang pháp lý về công tác xã hội.

TS Trần Doãn Tiến nhấn mạnh rằng, hệ thống văn bản pháp luật trên đã góp phần bảo đảm thực hiện các quyền và lợi ích hợp pháp của các đối tượng chính sách và nhóm người yếu thế, giảm thiểu những rào cản trong xã hội, sự bất công và bất bình đẳng. Tuy nhiên, khuôn khổ pháp lý phát triển nghề công tác xã hội chưa được quy định rõ ràng, hoàn chỉnh; nhiều văn bản pháp luật quy định về công tác xã hội có giá trị pháp lý tương đối thấp, chủ yếu là nghị định và thông tư hướng dẫn của các Bộ, ngành liên quan.

Về cơ bản, pháp luật quy định trong các lĩnh vực có liên quan đến công tác xã hội rất đa dạng, phong phú, nhưng trong lĩnh vực Tư pháp còn khoảng trống, rải rác, đan xen, thiếu đồng bộ và bất cập trong quá trình triển khai. Có thể kể đến, trong lĩnh vực Tư pháp hiện nay chưa có văn bản pháp luật quy định trực tiếp, cụ thể về nghề công tác xã hội hay người làm công tác xã hội.

Hay như pháp luật về xử lý vi phạm hành chính chưa quy định cụ thể vai trò của nghề công tác xã hội trong quá trình xử lý người vi phạm hành chính. Pháp luật hình sự và tố tụng hình sự tuy chưa có các quy định cụ thể và trực tiếp liên quan đến vai trò và nhiệm vụ của nghề công tác xã hội nhưng cũng có những quy định làm tiền đề cho sự phát triển nghề này.

Dịch vụ công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp hiện nay mới tập trung hỗ trợ, giúp đỡ người vi phạm pháp luật, người phạm tội, người bị kết án, chấp hành án mà chưa thực sự chú trọng đến việc cung cấp các dịch vụ công tác xã hội cho đối tượng là người bị hại, nạn nhân của các vụ vi phạm pháp luật, vụ án như nạn nhân bị mua bán người, nạn nhân bị xâm hại tình dục…, đặc biệt nạn nhân là người dưới 18 tuổi.

Chính vì vậy, để người dân hiểu về vai trò quan trọng của công tác xã hội nói chung và đặc biệt là sự cần thiết trong hoàn thiện khuôn khổ pháp lý công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp nói riêng, cần nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành và cộng đồng về công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp; nâng cao kiến thức, kỹ năng và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, nhân viên và cộng tác viên công tác xã hội trong lĩnh vực này tại các tỉnh, thành phố.

Sau khi tiếp thu các ý kiến, các trình bày tham luận tại Hội thảo, Ban Tổ chức sẽ xác định rõ nội dung, yêu cầu đặt ra và đề xuất, kiến nghị cũng như đưa ra các giải pháp góp phần hoàn thiện chính sách, pháp luật đối với công tác xã hội trong lĩnh vực Tư pháp...

Ban Tổ chức kỳ vọng kết quả của Hội thảo sẽ là những cơ sở, tiền đề quan trọng để Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam tổng hợp báo cáo Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và các bộ, ngành hữu quan tham khảo, để có những quyết sách, định hướng thông tin tuyên truyền và bổ sung, thoàn thiện các quy định về lĩnh vực này trong thời gian tới.