Hoàn thiện chính sách tài chính để ngành khoáng sản phát huy tiềm năng

Ngành công nghiệp khoáng sản có vai trò quan trọng, cung cấp nguyên liệu thiết yếu cho các ngành vật liệu mới, năng lượng, công nghiệp quốc phòng và công nghệ cao. Tại Việt Nam, với trữ lượng khoáng sản quý hiếm đứng Top 10 thế giới, đặc biệt là đất hiếm và Vonfram, công nghiệp khoáng sản sẽ là ngành đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế.

Chủ trương của Đảng và Nhà nước đã nhất quán: tập trung phát triển chế biến sâu theo tinh thần Nghị quyết 10/NQ-TW. Tuy nhiên, tiềm năng phát triển của ngành khai khoáng đang chưa được khai thác tối đa do chính sách tài chính còn nhiều bất cập.

Tại Hội thảo Chính sách tài chính cho ngành công nghiệp khoáng sản do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký VCCI cho biết, bất cập lớn nhất nằm ở việc áp dụng đồng thời thuế tài nguyên và Tiền cấp quyền khai thác, tạo ra tình trạng "thuế chồng thuế". 

Ông Phan Chiến Thắng - Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH Khai thác Chế biến Khoáng sản Núi Pháo cho biết, doanh nghiệp khai thác khoáng sản đang phải gánh hơn 14 loại thuế và phí, chiếm tới gần 30% doanh thu. Có nhiều khoản thu chồng chéo, như thuế tài nguyên và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản; trong khi các chính sách thuế khác như thuế xuất khẩu và thuế tài nguyên, thuế giá trị gia tăng thiếu nhất quán với định hướng khuyến khích chế biến sâu.

Cùng quan điểm, TS. Nguyễn Tiến Chỉnh, Hội Khoa học và Công nghệ Mỏ Việt Nam, cho biết hai khoản thu này về bản chất là một, nhưng việc tách ra đã đẩy gánh nặng thuế, phí (chưa kể Thuế Thu nhập doanh nghiệp) của doanh nghiệp khoáng sản Việt Nam lên tới khoảng 25,1% doanh thu.

Đáng chú ý, việc áp dụng Thuế TNDN 50% đối với doanh nghiệp khai thác khoáng sản vonfram đi ngược lại chủ trương khuyến khích đầu tư vào các khoáng sản chiến lược. Từ đó tồn tại thực trạng dù trữ lượng nằm trong Top 10 thế giới, giá trị xuất khẩu quặng và kim loại của Việt Nam chỉ đạt 3,9 tỷ USD (2023), đứng thứ 41 thế giới.

Ông Chỉnh đề xuất hợp nhất thuế tài nguyên và tiền cấp quyền khai thác thành một loại do Bộ Tài chính quản lý, vừa giảm thủ tục hành chính, vừa tránh chồng chéo. Đồng thời, ông Chỉnh nhấn mạnh cần áp dụng cơ chế ưu đãi có điều kiện, giảm thuế tài nguyên cho các doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu hoặc thu hồi khoáng sản đi kèm.

Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Phụng - Nguyên Cục trưởng Cục thuế Doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế - Bộ Tài chính nhấn mạnh: Vấn đề cốt lõi là cần hoàn thiện thể chế một cách đồng bộ. Việc hợp nhất thuế tài nguyên và tiền cấp quyền là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch, công bằng và cạnh tranh quốc tế, đồng thời tạo động lực thực sự cho các dự án chế biến sâu.

Kỳ vọng rằng với chính sách minh bạch, ổn định và cạnh tranh quốc tế, ngành khoáng sản Việt Nam sẽ “vươn mình”, biến tiềm năng thành giá trị thực, khai thác hiệu quả nguồn lực, phát triển chế biến sâu và nâng tầm vị thế quốc gia trên bản đồ vật liệu chiến lược toàn cầu.