Hướng đi bền vững cho ngành thuỷ sản Nghệ An

Những năm qua, Nghệ An triển khai thực hiện chiến lược phát triển thuỷ sản theo hướng bền vững, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu; có cơ cấu và hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, có năng suất, chất lượng, hiệu quả, có thương hiệu, khả năng cạnh tranh và hội nhập quốc tế. Qua đó, đưa thuỷ sản trở thành một ngành sản xuất hàng hoá lớn, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế chung của địa phương.

 Khai thác đúng hướng, sản lượng gia tăng

Giai đoạn 2021 – 2025, thuỷ sản Nghệ An đã có bước phát triển vượt bậc, đúng định hướng tái cơ cấu ngành. Theo báo cáo của UBND tỉnh, tổng sản lượng thủy sản giai đoạn 2021 - 2024 trên địa bàn đạt 1.098.113 tấn, ước thực hiện năm 2025 đạt 304.960 tấn. Những số liệu trên phần nào phản ánh rõ nét quy mô và sự ổn định của ngành thuỷ sản, một trong những lĩnh vực kinh tế được đánh giá là có nhiều tiềm năng, thế mạnh của Nghệ An.

Đi sâu vào cơ cấu, hoạt động khai thác thuỷ sản trên toàn tỉnh ghi nhận nhiều kết quả khởi sắc. Năm 2024, sản lượng khai thác đạt 213.919 tấn, tăng 110,3% so với năm 2021, với tốc độ tăng trưởng bình quân 3,32%/năm. Đáng chú ý, khai thác hải sản chiếm tỷ trọng lớn, đạt 206.017 tấn, phản ánh ưu thế từ biển. Trong khi đó, khai thác nội đồng tuy sản lượng thấp hơn, chỉ đạt 7.902 tấn, nhưng đổi lại là tốc độ tăng trưởng cao 5,64%/năm, cho thấy việc khai thác hiệu quả các thủy vực nội địa. Dự kiến năm 2025, sản lượng khai thác sẽ tiếp tục đà tăng trưởng, đạt 223.372 tấn.

Bên cạnh hoạt động khai thác, nuôi trồng thuỷ sản cũng tạo được sự chuyển biến tốt về quy trình sản xuất, tăng mạnh cả về số lượng lẫn chất lượng; qua đó khẳng định vai trò quan trọng trong sự phát triển chung của toàn ngành. Cụ thể, theo số liệu thống kê cho thấy, sản lượng nuôi trồng thủy sản năm 2024 đạt 75.830 tấn, bằng 121,57% so với năm 2021; tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 6,73%/năm. Riêng năm 2025, sản lượng nuôi trồng thuỷ sản ước đạt 81.588 tấn, bằng 107,6% so với năm trước.

Về diện tích, năm 2024, toàn tỉnh Nghệ An có 22.550 ha nuôi trồng thuỷ sản, bằng 105,99% so với năm 2021; tốc độ tăng trưởng bình quân là 1,96%. Trong đó, diện tích nuôi nước ngọt đạt 20.500 ha; tăng 8,51% so với năm 2021; tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm đạt 2,76%; diện tích nuôi mặn, lợ đạt 2.050 ha, bằng 85,98% so năm 2021. Riêng năm 2025, diện tích nuôi trồng thuỷ sản ước đạt 21.550 ha, bằng 95,56% so với năm trước.

Điểm đáng chú ý, mặc dù tổng số lao động trong ngành có xu hướng giảm nhẹ, từ 91.814 người năm 2021 xuống còn 87.168 người năm 2025, thu nhập bình quân đầu người vẫn được duy trì ở mức 5 - 10 triệu đồng/người/tháng. Tuy nhiên, chính thực tế trên đã phần nào phản ánh sự chuyển dịch từ mô hình sản xuất nhỏ lẻ, lao động thủ công sang các phương thức hiện đại, năng suất và hiệu quả cao hơn, từ đó cải thiện đời sống ngư dân.

Chưa kể, để hiện thực hóa chiến lược phát triển, Nghệ An đã triển khai tái cơ cấu hoạt động khai thác theo hướng giảm dần gần bờ, ổn định và đẩy mạnh khai thác xa bờ. Số lượng tàu cá có chiều dài từ 6m trở lên năm 2025 là 1.039 chiếc, giảm 139 chiếc so với năm 2021, nhưng tổng công suất lại tăng mạnh, đạt 727.318 CV vào năm 2024. Điều này chứng tỏ đội tàu đang được đầu tư theo hướng chất lượng thay vì số lượng, với công suất lớn hơn, phục vụ cho các chuyến biển dài ngày.

Theo lý giải, nguyên nhân tạo ra sự chuyển biến tích cực nêu trên là nhờ vào việc ứng dụng mạnh mẽ khoa học công nghệ. Theo đó, Nghệ An đã triển khai nhiều đề tài cải tiến kỹ thuật, như: Nâng cấp tời lưới, xây dựng rạn nhân tạo, trang bị các loại máy móc hiện đại, lắp máy định vị vệ tinh, lưới chụp, lưới vây có máy dò cá… Qua đó, góp phần nâng cao hiệu quả khai thác, giảm sức lao động; đồng thời đảm bảo an toàn tuyệt đối cho ngư dân mỗi khi "vươn khơi bám biển".

Nâng cấp hạ tầng, mở rộng xuất khẩu

Qua tìm hiểu được biết, Nghệ An là địa phương có đường bờ biển dài 82km, diện tích vùng biển rộng lớn (4.2030 hải lý vuông mặt nước), tổng trữ lượng thủy, hải sản các loại khoảng 80.000 tấn cùng 6 cửa lạch lớn nhỏ. Do vậy, tỉnh này có rất nhiều tiềm năng phát triển mạnh ngành thuỷ sản. Trên cơ sở đó, bên cạnh hoạt động khai thác, hệ thống hạ tầng nghề cá được các cấp ngành, chính quyền đặc biệt chú trọng, tập trung đầu tư nâng cấp để đáp ứng nhu cầu phát triển.

Theo thống kê, toàn tỉnh hiện có 4 cảng cá loại II đang đi vào hoạt động, trong đó có 3 cảng cá chỉ định; 5 khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá, trong đó có 4 cảng cấp tỉnh và 1 cảng cấp vùng. Bên cạnh đó, hệ thống dịch vụ hậu cần nghề cá trên địa bàn Nghệ An cũng được mở rộng tương xứng, với hơn 40 cơ sở đóng mới, sửa chữa tàu; 88 cơ sở cung ứng dầu; 111 cơ sở sản xuất đá lạnh; 172 cơ sở kho đông lạnh tổng thể tích khoảng 16.430 m3, sức chứa tối đa 15.000 tấn cùng 266 cơ sở chế biến nhỏ lẻ... 

Không dừng lại ở đó, các hình thức tổ chức sản xuất khai thác trên biển tiếp tục được duy trì và phát triển phù hợp với điều kiện sản xuất từng ngư trường vùng biển, với sự ra đời của 12 Tổ Đồng quản lý nghề cá ven bờ, 4 nghiệp đoàn, 2 hợp tác xã và 210 tổ hợp tác. Các mô hình này không chỉ giúp ngư dân phối hợp trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm mà còn tạo ra sự gắn kết cộng đồng, tương trợ nhau về vốn, vật tư và ứng phó với rủi ro trên biển, thực sự trở thành "lá chắn" vững chắc cho những người lao động nơi đầu sóng.

Nếu khai thác và nuôi trồng tạo ra nguyên liệu, thì chế biến chính là khâu then chốt nâng cao giá trị cho ngành thủy sản. Nhận thức rõ điều này, liên tiếp trong 5 năm trở lại đây, các cấp ngành, chính quyền tỉnh Nghệ An đã cùng với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trên địa bàn đẩy mạnh phát triển công nghiệp chế biến theo hướng đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng và mở rộng thị trường.

Đáng chú ý, giai đoạn này chứng kiến sự xuất hiện của những nhà máy chế biến quy mô lớn, ứng dụng công nghệ và dây chuyền sản xuất hiện đại, tạo bước đột phá phát triển mạnh mẽ. Điển hình như: Công ty Cổ phần XNK Thủy sản Nghệ An II, Công ty TNHH Phương Mai, Công ty TNHH Một thành viên Masan MB, Công ty TNHH Royall Foods, Công ty TNHH Frescol Tuna Việt Nam. Trong đó, 2 cơ sở có Code của EU, 1 cơ sở có Code xuất khẩu thị trường Trung Quốc và các nước Đông Nam Á… qua đó góp phần đưa thuỷ sản Nghệ An vươn ra biển lớn.

Bên cạnh dòng chảy công nghiệp hóa, mạch nguồn chế biến truyền thống vẫn được gìn giữ và phát huy. Với 835 cơ sở/hộ gia đình và 10 làng nghề chế biến hải sản, các sản phẩm như nước mắm, mắm các loại, hải sản khô... tiếp tục khẳng định thương hiệu, đáp ứng thị hiếu đa dạng của người tiêu dùng nội địa. Sự phát triển song hành này không chỉ giải quyết đầu ra cho sản phẩm khai thác, nuôi trồng mà còn kích thích chuyển dịch cơ cấu nông thôn, tạo thêm hàng nghìn việc làm, góp phần xóa đói giảm nghèo và giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương.

Theo đánh giá chung, bức tranh tổng thể ngành thuỷ sản Nghệ An trong giai đoạn 2021 – 2025 chứa đựng nhiều gam màu sáng khi phát huy tốt tiềm năng, thế mạnh vốn có, cùng chiến lược phát triển đúng đắn. Những sự đổi mới trên không chỉ đưa ngành thuỷ sản chuyển mình mạnh mẽ, mà xa hơn là hướng tới tương lai bền vững, đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội chung của tỉnh; đồng thời củng cố thế trận an ninh - quốc phòng trên biển, vun đắp thêm tình yêu và sự gắn bó của ngư dân với chủ quyền biển, đảo quê hương.