Kho Mường giấc mơ giữa đại ngàn

Bản Kho Mường (xã Thành Sơn, huyện Bá Thước) nằm sâu trong vùng lõi của Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, từng là một bản hẻo lánh, tất cả hầu như tách biệt với thế giới bên ngoài. Con đường dẫn vào kho Mường uốn lượn giữa những lưng đèo và triền núi cao, đến những thảm ruộng bậc thang xanh rì, đẹp đến nao lòng.

Theo anh Vi Văn Dũng, hướng đẫn viên du lịch cộng đồng: "Người dân trong bản giờ không chỉ làm nương đi rẫy mà còn tham gia phát triển du lịch cộng đồng". Từng cung đường, vị trí của núi anh đều nhớ rõ và trên hành trình dẫn đường cho khách anh đều hướng dẫn và kể lại những giai thoại, dấu tích xưa cho tới những thay đổi gần đây cho du khách.

Pù Luông là tên gọi của đồng bào dân tộc Thái có nghĩa là đỉnh núi cao nhất trong vùng. Pù Luông được đánh giá là khu bảo tồn thiên nhiên có giá trị về khoa học, kinh tế xã hội và du lịch sinh thái. Rừng ở khu vực Pù Luông đóng vai trò quan trọng trong viêc phòng hộ đầu nguồn sông Mã ở tỉnh Thanh Hóa.

Du khách ngỡ ngàng trước khung cảnh đẹp như tranh thủy mặc - những nếp nhà sàn nằm nép mình dưới chân núi xanh lơ. Đồng thời, những thửa ruộng trải dài uốn lượn theo khe suối, rồi tiếng suối róc rách vang vọng qua Hang Dơi - điểm du lịch tự nhiên vô cùng độc đáo, nổi tiếng của Kho Mường. Đây là một kiệt tác địa chất còn nguyên vẹn giữa ngọn núi đá vôi. Nó không chỉ là điểm đến mang vẻ đẹp hoang sơ, Hang Dơi còn là biểu tượng cho sự kết hợp diệu kỳ giữa thiên nhiên hùng vĩ và đời sống văn hóa bản địa xa xưa còn được lưu dấu lại…

Phần thưởng cho sự kiên trì của du khách, đó là khung cảnh thiên nhiên hung vĩ: thung lũng điệp trùng với những ruộng lúa bát ngát, dòng suối nhỏ róc rách và không khí trong lành, mát mẻ quanh năm.

Điều thú vị là Hang Dơi được hình thành từ cách đây khoảng 250 triệu năm, thuộc hệ núi đá vôi cổ trầm tích Karst - giống với các hệ hang động nổi tiếng như Phong Nha – Kẻ Bàng. Cửa hang cao hơn 10m, mở ra một không gian lạnh và ấm, ngập tràn mùi đá nguyên sinh. Những thửa ruộng trải dài uốn lượn theo khe suối, tiếng róc rách vang ngân vọng qua hang Dơi - điểm đến du lịch tự nhiên và độc đáo, nổi tiếng của bản. 

Ông Lò Văn Nam một hướng dẫn viên du lịch địa phương có hơn 10 năm làm nghề, chia sẻ: "Hang Dơi như một viên ngọc còn thô của xứ Thanh. Nhưng chính vì thế mà nó vẫn còn nguyên sơ. Tôi vẫn nhớ lần đầu tiên đưa đoàn du khách đến đây, ai cũng ngỡ ngàng như bước vào một thế giới cổ xưa trong lòng núi".

Không thể tách rời Hang Dơi khỏi bản Kho Mường - ngôi làng nhỏ của người Thái nằm bên triền núi. Bản vẫn giữ gần như nguyên vẹn phong tục tập quán cổ truyền. Người Thái nơi đây sống hòa thuận với rừng, xem Hang Dơi là "linh hồn thiêng" canh giữ cả thung lũng. 

Bà Ngân Thị Đậu, 64 tuổi, người bản Kho Mường chia sẻ: "Trước kia người dân chúng tôi vào hang lấy nước. Nay có khách đến, chúng tôi cũng học thêm cách làm du lịch, nhưng vẫn giữ nguyên quy định; không được chạm vào nhũ đá, không để lại rác trong hang, và không đi vào khu vực sâu quá khi không có hướng dẫn viên". Đó cũng là một trong những lý do mà nhiều du khách nước ngoài đánh giá rất cao mỗi lần trải nghiệm tại Hang Dơi.

Còn hướng dẫn viên Dương Mạnh Hà lại có cái nhìn khá độc đáo, anh chia sẻ: "Khô Mường đẹp một cách tĩnh lặng và chân chất. Tôi đã đi và đến nhiều nơi của Việt Nam, nhưng hiếm có nơi nào đẹp và bình yên đến vậy. Người dân ở đây rất thân thiện, cảnh quan vẫn giữa được nét hoang sơ. Tôi ấn tượng nhất là bữa tối với các món ăn dân tộc do chính người bản địa nấu". 

Hiện nay, Kho Mường có khoảng 6 hộ dân làm du lịch cộng đồng theo mô hình homestay. Du khách đến đây không chỉ được ngắm cảnh đẹp của thiên nhiên mà còn được trải nghiệm cuộc sống của người Thái: ngủ nhà sàn, ăn cơm lam, cá suối nướng, tham gia dệt thổ cẩm, làm nương hay tắm suối.

Tuy nhiên, một vấn đề đặt ra là: khi du lịch phát triển cũng mang đến không ít thách thức. Đường vào bản Kho Mường vẫn còn nhỏ hẹp chỉ đi bộ hoặc xe máy, mùa mưa hay trơn trượt, nguy hiểm. Một số hộ dân chưa có điều kiện cải tạo, nâng cấp nhà cửa để đón khách.

Ông Hà Văn Thào, Trưởng bản Kho Mường vui vẻ cho rằng: "Bản hơn 60 hộ dân, trước đây bà con chủ yếu sống bằng nghề trồng lúa, làm nương, thu nhập bấp bênh. Từ khi làm du lịch, đời sống khá lên rõ rệt. Trẻ con được học hành đầy đủ hơn, thanh niên ít bỏ bản đi làm xa hơn trước".

Để làm tốt hơn nữa công tác du lịch cộng đồng, chính quyền xã Thành Sơn và huyện Bá Thước đã có nhiều chương trình hỗ trợ như tập huấn du lịch cộng đồng, quảng bá hình ảnh Kho Mường qua các hội chợ du lịch, kêu gọi đầu tư nâng cấp hạ tầng. Huyện cũng đang xây dựng kế hoạch kết nối Kho Mường với các điểm du lịch khác trong vùng lõi Pù Luông như bản Đôn, thác Hiêu… để hình thành tuyến du lịch khép kín phục vụ du khách.

Mặc dù du lịch ở Kho Mường đang ở giai đoạn đầu, nhưng nếu được đầu tư và định hướng tốt, đây sẽ là hình mẫu du lịch cộng đồng xanh-sạch-đẹp-bền vững. Những giá trị văn hóa bản địa vẫn được bảo tồn, thiên nhiên không bị xâm phạm, và người dân trở thành chủ thể trong quá trình phát triển.

Ông Hà Văn Thào, Trưởng bản khẳng định: "Chúng tôi không muốn đánh đổi cảnh quan và văn hóa chỉ để đổi lấy lợi ích trước mắt. Mỗi con suối, mỗi cành cây, hay lễ hội văn hóa trong bản đều là thứ quý giá mà chúng tôi phải giữ gìn cho con cháu, cũng như để khách đến Kho Mường cảm nhận được bản sắc thật sự của núi rừng xứ Thanh".

Từ một bản làng nghèo khó, Kho Mường hôm nay đang từng bước "lột xác" thay da đổi thịt từng ngày với cung đường đi thuận tiện, cảnh sắc hoang sơ, môi trường trong lành và ẩn chứa không ít điều thú vị. Khu du lịch cộng đồng Pù Luông đang và sẽ là điểm dừng chân lý tưởng đối với du khách trong tương lai.