Kinh tế số và phát triển bền vững: Cơ hội và thách thức với doanh nghiệp trong bối cảnh mới

Kinh tế số và phát triển bền vững: Cơ hội và thách thức với doanh nghiệp trong bối cảnh mới

Ông Nguyễn Hoa Cương, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương cho rằng, diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu nói chung, kinh tế số nói riêng đang chịu nhiều thách thức, đồng thời, vấn đề phát triển bền vững ngày càng nhận được sự quan tâm của các bên liên quan, Hội thảo "Kinh tế số và phát triển bền vững: Cơ hội và thách thức trong bối cảnh mới" được tổ chức với sự tham gia của các cơ quan quản lý nhà nước trực thuộc Bộ Công Thương, Bộ Thông tin và Truyền thông, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, các nhà nghiên cứu, chuyên gia và doanh nghiệp trong lĩnh vực kinh tế số, thương mại điện tử.

Trong những năm qua, phát triển bền vững đã được Chính phủ đặt trọng tâm ưu tiên, được thể hiện trong một số văn bản điều hành như: Quyết định số 622/QĐ-TTg ngày 10/5/2017 về việc ban hành Kế hoạch hành động Quốc gia thực hiện Chương trình nghị sự 2030 về Phát triển bền vững; Quyết định số 681/QĐ-TTg ngày 4/6/2019 về việc ban hành Lộ trình thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững Việt Nam đến năm 2030; Quyết định 1362/QĐ-TTg ngày 11/10/2019 phê duyệt Kế hoạch Phát triển bền vững doanh nghiệp khu vực tư nhân đến năm 2025, tầm nhìn 2030; Quyết định 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 phê duyệt Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Nghị quyết 136/NĐ-CP ngày 25/9/2020 về phát triển bền vững…

Các văn bản nêu trên đã nêu bật quan điểm phát triển bền vững là yêu cầu xuyên suốt trong quá trình phát triển đất nước, kết hợp hài hòa giữa các yếu tố kinh tế, xã hội, bảo vệ tài nguyên, môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu. Trong đó, khoa học và công nghệ, đặc biệt là cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và chuyển đổi số quốc gia sẽ là nền tảng và động lực cho phát triển bền vững.

Tại Hội thảo, các diễn giả thảo luận cho rằng, các xu hướng nổi bật của kinh tế số trên thế giới bao gồm phát triển thương mại số, thỏa thuận kinh tế số, ứng dụng đồng tiền số và ngân hàng số. Để có thể theo kịp tốc độ phát triển kinh tế số với các nước trên thế giới, Việt Nam cần hoàn thiện khung khổ thể chế - pháp lý và cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin.

Hiện nay, Việt Nam cơ bản đã ban hành khung khổ thể chế về kinh tế số như: Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (Quyết định 749/QĐ-TTg ngày 3 tháng 6 năm 2020), thành lập Ủy ban Chỉ đạo quốc gia về Cơ chế một cửa ASEAN, Cơ chế một cửa quốc gia và tạo thuận lợi thương mại, các văn bản về thương mại điện tử (Luật giao dịch điện tử, Nghị định 85/2021/NĐ-CP ngày 25 tháng 9 năm 2021...), cũng như các điều khoản tạo thuận lợi cho thương mại xuyên biên giới trong các Hiệp định Thương mại tự do. Hạ tầng công nghệ thông tin của Việt Nam đã được cải thiện đáng kể. 

Việt Nam xếp thứ 25/194 quốc gia về chỉ số an toàn, an ninh mạng toàn cầu, hệ thống hải quan điện tử VNACCS/VCIS đã được triển khai tại 100% chi cục hải quan và hệ thống quản lý giám sát hải quan tự động đã bao phủ 100% thương mại qua cảng biển và hơn 90% thương mại qua cảng hàng không...

Theo báo cáo e-conomy SEA năm 2022 của Google, Temasek và Bain Company quy mô kinh tế số Việt Nam có thể đạt 50 tỷ USD năm 2050, trong đó thương mại điện tử sẽ là lĩnh vực có đóng góp quan trọng nhất. Cũng theo báo cáo này, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ tại Việt Nam tăng trưởng 28%, đạt 23 tỷ USD trong năm 2022.

Theo các chuyên gia, nếu được tối ưu hóa, lượng khí phát thải từ hoạt động thương mại điện tử sẽ giảm đáng kể (từ 30 - 40%) so với hoạt động thương mại thông thường, từ đó đóng góp cho phát triển bền vững chung của toàn nền kinh tế.

Nhưng để làm được vậy, một trong số các biện pháp được khuyến cáo đó là giảm thiểu và tái chế các vật liệu đóng gói hàng hóa. Với mong muốn góp phần hạn chế rác thải từ bao bì trong thương mại điện tử, Lazada Việt Nam đã phát hành cuốn Cẩm nang "Đóng gói hàng hóa hiệu quả, thân thiện với môi trường" dành cho nhà bán hàng trên sàn thương mại điện tử nhằm khuyến khích các thông lệ tốt, thân thiện với môi trường.

Cuốn cẩm nang đưa ra những lời khuyên hữu ích để các nhà bán hàng thuộc mọi quy mô có thể đóng gói hàng hóa đúng quy chuẩn và hiệu quả nhằm tiết kiệm nguyên liệu đóng gói, giảm thiểu các rủi ro sai sót, nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế, đồng thời giảm thiểu rác thải ra môi trường.

Bên cạnh những yếu tố thuận lợi, Việt Nam hiện đang đối mặt với nhiều rào cản trong quá trình phát triển kinh tế số như hạ tầng cho kinh tế số chưa đồng bộ, năng lực kết nối số còn thấp, hệ thống thể chế chưa thực sự tạo thuận lợi cho phát triển kinh tế số, nguồn nhân lực chất lượng cao cho phát triển kinh tế số còn thiếu và yếu, thiếu quy định về bảo vệ người tiêu dùng…

Ngoài ra, năng lực đổi mới sáng tạo của khu vực tư nhân được đánh giá là một trong những hạn chế lớn đối với sự phát triển kinh tế số của Việt Nam.

Chuyển đổi số trong doanh nghiệp Việt Nam hiện nay được xem là chìa khóa thúc đẩy phát triển kinh tế số. Các chuyên gia kinh tế và đại biểu cũng trao đổi các nội dung, quy định chính sách, định hướng cụ thể giúp xác định những cơ hội và thách thức đối với Việt Nam về phát triển kinh tế số trong bối cảnh đẩy mạnh phát triển bền vững ở Việt Nam trong thời gian tới. 

Cụ thể, các chuyên gia cũng khuyến nghị một số yêu cầu hoàn thiện chính sách đối với kinh tế số, trong đó đề cập tới các nội dung về an toàn, an ninh mạng; chính sách cạnh tranh; thuế với nền tảng số; sở hữu trí tuệ; phát huy trách nhiệm ESG trên nền tảng thương mại số cũng như tư duy hướng nhiều hơn đến phát huy vai trò và trách nhiệm, và bảo vệ quyền lợi của người mua. Một số ý kiến cũng đề nghị cần xử lý tranh chấp thương mại trực tuyến; ý thức đối với bảo vệ sở hữu trí tuệ trên môi trường mạng; tiêu dùng bền vững.