Kỳ lân AI 1,5 tỷ USD sụp đổ: Lời cảnh tỉnh đắt giá cho giới đầu tư startup

Một tượng đài startup từng được định giá 1,5 tỷ USD – Builder.ai – đã bất ngờ nộp đơn phá sản giữa năm 2025, sau khi bị cáo buộc “thổi phồng doanh thu, dùng người thật thay cho AI” để đánh lừa nhà đầu tư. Vụ việc không chỉ gây chấn động làng startup châu Á mà còn là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ về rủi ro che giấu thực chất tăng trưởng.

1. Tin vào 'thần thoại' AI – cú lừa gọi vốn

Builder.ai được quảng cáo là nền tảng “no-code” tạo ứng dụng nhanh như gọi pizza, với trợ lý AI “Natasha” thực hiện 80% công việc. Nhà đầu tư lớn như Microsoft, Qatar Investment Authority, Insight Partners, SoftBank’s DeepCore đều bị thuyết phục. Thậm chí, báo cáo nội bộ đã thổi phồng doanh thu đến 300%, từ thực tế 55 triệu USD lên tới con số 220 triệu USD để gọi vốn và vay nợ.

Bài học rút ra: Không phải cứ gắn mác “AI” là được tin tưởng. Nhà đầu tư cần đánh giá năng lực công nghệ qua sản phẩm thực tế, không chỉ nghe qua lời kể bóng bẩy hay tờ pitch đẹp mắt.

2. Doanh thu tưởng tượng – tín hiệu 'đỏ' 

Vụ Builder.ai là minh chứng điển hình của “financial statement fraud” – gian lận sổ sách doanh thu. Các công ty như Enron, Wirecard hay Luckin Coffee từng sụp đổ chỉ vì doanh thu bị thổi phồng.

Bài học rút ra: Nhà đầu tư cần thực hiện thẩm định kỹ càng (due diligence), kiểm tra chéo giữa báo cáo nội bộ và bên ngoài, đối chiếu khách hàng, hợp đồng, hóa đơn và dự án thật.

3. Văn hoá “fake it till you make it” có thể phá hoại

“Fake it till you make it” từng là tinh thần khích lệ startup đột phá. Tuy nhiên, khi câu chuyện bị đẩy xa giới hạn đạo đức, nó có thể dẫn đến hình sự và phá sản. Nhiều doanh nghiệp như AllHere (Mỹ) hay HeadSpin đã phải chịu hậu quả pháp lý nặng nề vì làm sai lệch dữ liệu startup.

Bài học rút ra: Đặt đạo đức lên trước mọi chiến lược tăng trưởng. Nhà đầu tư nên thiết lập cơ chế giám sát chặt chẽ qua ban kiểm soát hoặc hội đồng quản trị nhằm phát hiện và ngăn chặn sớm hiện tượng “làm đẹp số liệu”.

4. Bất ổn trong đầu tư AI – tránh bong bóng

Dòng vốn vào AI bùng nổ đến mức nhiều startup được gọi vốn chóng vánh, được định giá dựa trên tiềm năng hơn hiệu quả. Theo CB Insights, tới 80% startup AI thất bại trong 2–3 năm đầu.
Sự kiện của Builder.ai phản ánh rõ nguy cơ này: tăng trưởng ảo và lời hứa không đi cùng năng lực thực thi.

Bài học rút ra: Ưu tiên đầu tư vào những startup có lợi thế cạnh tranh rõ ràng và hướng đến “ngách” thị trường thay vì chạy theo trào lưu AI chung chung. Theo chuyên gia, cần tránh so sánh với Amazon, Meta – những “ông lớn” khó cạnh tranh về dữ liệu và khả năng tài chính.

5. Minh bạch và giám sát là chìa khóa dài hạn

Startup cần báo cáo rõ ràng, có consistence giữa báo cáo nội bộ và công khai, tuân thủ nguyên tắc đạo đức kinh doanh. Sổ sách minh bạch là nền tảng để xây dựng niềm tin bền vững.

Bài học rút ra: Nhà đầu tư nên yêu cầu minh bạch: xác nhận số liệu độc lập, audit định kỳ, rà soát các cam kết kỹ thuật, kiểm tra bằng chứng hợp đồng, sản phẩm triển khai thực tế.

Kết luận

Vụ sụp đổ của Builder.ai là hồi chuông cảnh tỉnh cho thị trường startup AI: AI là thật, nhưng không phải là cái vỏ để che dấu sự yếu kém. Đầu tư vào startup, đặc biệt trong lĩnh vực AI, đòi hỏi sự cẩn trọng tối đa, minh bạch tuyệt đối và luôn xác minh những gì startup cam kết và trình bày. Đó là cách duy trì niềm tin thị trường và bảo vệ dòng vốn – yếu tố sống còn trong một hệ sinh thái khởi nghiệp đầy rủi ro và cám dỗ.