Ký ức Trường Sơn trở lại với chiều sâu mới trong tập truyện của Nhà văn Phạm Việt Long

Trong lời giới thiệu, đại diện Nhà xuất bản Hội Nhà văn cho biết: "Góc khuất Trường Sơn" được hình thành từ những câu chuyện tác giả gặp, nghe và chiêm nghiệm trong nhiều năm công tác, nghiên cứu về tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn.

Không khai thác sự hào hùng vốn quen thuộc của văn học chiến tranh, tập truyện đi vào những lát cắt nhỏ, đời thường, nhưng đậm dấu ấn nhân văn. Đây cũng là điều khiến tác phẩm trở nên khác biệt trong bối cảnh các tác phẩm viết về chiến tranh ngày càng ít xuất hiện trên văn đàn đương đại.

"Góc khuất Trường Sơn" gồm nhiều truyện ngắn độc lập, mỗi truyện là một số phận, một câu chuyện tưởng như nhỏ bé nhưng chứa đựng những nỗi niềm không thể quên của một thế hệ đã đi qua bom đạn. Đó là những người giao liên vô danh, lầm lũi băng qua rừng sâu suốt ngày đêm để đưa tin, chuyển hàng, không có hào quang, không ai biết mặt.

Đó là cô giáo chiến khu, người chọn ở lại với học trò giữa thời chiến và mất đi mạng sống chỉ vì ăn nhầm nấm độc. Là người thợ in âm thầm đứng phía sau những trang báo, tài liệu chiến trường, hiến dâng tuổi trẻ trong lặng lẽ...

Những câu chuyện ấy không ồn ào, không dựng lên những trận đánh lớn, cũng không gắn với những nhân vật lịch sử nổi tiếng. Nhưng chính sự giản dị ấy lại làm bật lên chiều sâu xúc cảm của tác phẩm. Người đọc nhìn thấy sự quên mình của những con người nhỏ bé, những khoảnh khắc tưởng như không đáng kể nhưng có ý nghĩa quyết định với nhiều phận người.

Tác giả không né tránh đau thương, cũng không tô đậm bi kịch để gây xúc động mà đặt số phận con người vào đúng vị trí của nó trong bối cảnh chiến tranh.

Phát biểu tại lễ ra mắt, nhà văn Phạm Việt Long chia sẻ ông viết "Góc khuất Trường Sơn" như một cách gìn giữ ký ức của những con người đi qua chiến tranh. "Tôi viết ra những điều không thể nói, để Trường Sơn không chỉ còn lại trong ký ức mà tiếp tục sống trong mỗi người hôm nay", ông nói.

Tác giả cho biết nhiều nhân vật trong truyện được xây dựng từ nguyên mẫu có thật, những con người ông từng gặp, từng chứng kiến hoặc được kể lại trong các chuyến đi thực tế. Viết về họ cũng là cách ông tri ân những hy sinh bình dị nhưng lớn lao góp phần làm nên chiến thắng.

Với "Góc khuất Trường Sơn", Phạm Việt Long tiếp tục khẳng định sự bền bỉ trong sáng tác. Ông hiện là tác giả của năm tập truyện ngắn, hai tiểu thuyết, một ký sự và sáu công trình nghiên cứu đã được xuất bản.

Sáu tác phẩm của ông từng nhận giải thưởng cấp quốc gia ở các thể loại khác nhau. Nhiều đồng nghiệp đánh giá văn chương của ông giàu tính quan sát, có khả năng kết nối giữa chất liệu lịch sử và những chiều sâu nội tâm ít được chạm tới.

Theo tác giả, ký ức về Trường Sơn không chỉ bao gồm những con đường, những đoàn xe, những trang sử chiến công, mà còn ẩn chứa những vùng khuất còn ít được nhắc đến. Đó là những mất mát không tên, những day dứt người ở lại, những ước mơ dở dang và cả những niềm tin lặng lẽ được gìn giữ trong bóng tối chiến tranh. Chính những điều ấy đã thôi thúc ông cầm bút và dành nhiều năm để hoàn thiện tập truyện.

Đánh giá về tập truyện, PGS TS Nguyễn Hữu Thức, Viện Nghiên cứu Văn hóa và Phát triển, nhận định "Góc khuất Trường Sơn" là một trong những đóng góp đáng trân trọng cho dòng văn học hậu chiến. Theo ông, tác phẩm không lý tưởng hóa hay ca ngợi một chiều, mà đối thoại với ký ức bằng sự trung thực, khiêm nhường và nhân bản.

Mỗi câu chuyện có sức lay động bởi đó là con người thật, cảm xúc thật và niềm tin thật. "Điều quan trọng là tác giả không khiến người đọc cảm thấy nặng nề trước đau thương mà để họ nhận ra ánh sáng của lòng tốt, của sự sống, của nhân tính trong hoàn cảnh khốc liệt", ông nói.

Một số nhà nghiên cứu tại buổi lễ cũng cho rằng tập truyện có thể góp phần bù đắp khoảng trống trong văn học đương đại về đề tài Trường Sơn. Khi khoảng cách thời gian ngày càng xa, ký ức chiến tranh dễ rơi vào sự quên lãng hoặc trở thành những câu chuyện được kể lại một cách khuôn mẫu.

Những tác phẩm đi sâu vào chiều sâu nội tâm con người như "Góc khuất Trường Sơn" mang ý nghĩa giúp độc giả hôm nay hiểu hơn về một thời đã qua, không chỉ bằng lý trí mà còn bằng sự đồng cảm qua từng trang sách.

Sự xuất hiện của tác phẩm cũng mang lại một góc nhìn gợi mở cho thế hệ trẻ. Nhiều bạn đọc trẻ tham dự buổi ra mắt bày tỏ mong muốn được tiếp cận những câu chuyện chiến tranh giản dị như thế này, để hiểu hơn về những hy sinh âm thầm, những lựa chọn không ai buộc nhưng ai cũng sẵn sàng vì Tổ quốc. Không ít người cho rằng văn chương là cầu nối giúp họ nhìn lại lịch sử bằng một tâm thế gần gũi và chân thật hơn, thay vì chỉ dựa vào những dữ liệu khô cứng trong sách giáo khoa.

Tác phẩm mở ra một hướng tiếp cận mới, nhấn mạnh chiều sâu con người trong chiến tranh, thay vì chỉ nhắc đến những chiến công. Các nhà văn, nhà nghiên cứu có mặt tại buổi lễ cho rằng tác phẩm có thể tạo cảm hứng cho nhiều sáng tác mới, giúp dòng văn học chiến tranh tiếp tục được làm mới bằng những tiếng nói đa dạng và gần gũi hơn với độc giả.

Toàn bộ 58 truyện vận hành như một vòng ký ức, nối liền chiến tranh - hậu chiến bằng cấu trúc phi tuyến tính. Những mảnh hồi ức, giọng kể đa điểm nhìn, những khoảnh khắc mạc khải - tất cả tạo nên một nhịp điệu riêng, vừa dồn nén, vừa ngân vang. Với dung lượng không lớn nhưng chứa đựng nhiều tầng cảm xúc, "Góc khuất Trường Sơn" góp phần hoàn thiện bức tranh ký ức về một giai đoạn lịch sử đặc biệt của dân tộc.

Tác phẩm nhắc nhớ rằng chiến tranh không chỉ được kể lại bằng những chiến thắng, mà còn bằng những câu chuyện thầm lặng chưa từng được nói ra. Chính những câu chuyện ấy là chất liệu giúp lịch sử trở nên sống động, nhân văn và giàu ý nghĩa hơn đối với thế hệ hôm nay. Ngay sau lễ ra mắt, tập truyện ngắn "Góc khuất Trường Sơn" đã được phát hành trên toàn quốc.