Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh - Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia

Năm 2024 là năm thứ 16 huyện Ba Vì khôi phục và duy trì tổ chức lễ hội Tản Viên Sơn Thánh tại cụm di tích đền Thượng, đền Trung, đền Hạ với mong muốn, những giá trị văn hóa của lễ hội, những phong tục tập quán của Ba Vì được bảo tồn và lan tỏa mạnh mẽ, đồng thời giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ ngày nay và mai sau.

Cũng trong ngày khai mạc, Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh, UBND huyện Ba Vì tổ chức khai mạc mùa du lịch Ba Vì 2024 nhằm giới thiệu, quảng bá các sản phẩm du lịch của huyện như: Du lịch sinh thái - nghỉ dưỡng; du lịch văn hóa - tâm linh; du lịch nông nghiệp, nông thôn và cộng đồng.

Phát biểu tại Lễ khai hội, đồng chí Đỗ Mạnh Hưng - Chủ tịch UBND huyện Ba Vì cho biết, trong tâm thức dân gian của người Việt, Tản Viên Sơn Thánh tên thật là Nguyễn Tuấn, là con của Thánh mẫu Đinh Thị Đen và Cố phụ Nguyễn Cao Hành, sinh ra tại Động Lăng Sương, nay thuộc xã Đồng Trung (huyện Thanh Thủy, tỉnh Phú Thọ).

Tản Viên Sơn Thánh từ lâu được phong tặng, tôn vinh là Đệ nhất phúc thần, Thượng đẳng tối linh thần, Nam thiên thánh tổ. Đứng đầu "tứ bất tử" trong tín ngưỡng thần điện của người Việt. Với giá trị di sản văn hóa to lớn đó, năm 2018, tục thờ Tản Viên Sơn Thánh được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh năm nay được tổ chức với nhiều nội dung đặc sắc. Trong đó, lễ rước nước từ sông Đà về làm lễ mộc dục tại đền Hạ, được tổ chức từ đêm 13 tháng Giêng đến 4 giờ sáng 14 tháng Giêng, lễ rước kiệu dâng Thánh Mẫu và phụ thân Thánh Tản (từ đền Hạ sang đền Lăng Sương) và rước kiệu lễ, hạ lộc từ đền Lăng Sương về đền Hạ. Sau khi làm lễ tại đền Lăng Sương, kiệu được rước trở về đền Hạ, xã Minh Quang và thực hiện các nghi thức dâng lễ vào đền. Phần lễ chính khai hội diễn ra với chương trình nghệ thuật, diễn văn khai mạc, dâng hương.

Hiện, trên địa bàn huyện có 397 di tích đã được kiểm kê, trong đó có 120 di tích thờ Đức Thánh Tản và 134 di tích đã được xếp hạng các cấp tiêu biểu như: Di tích quốc gia đặc biệt đình Tây Đằng; di tích đình Thụy Phiêu; di tích đình Chu Quyến... Trong chiến lược phát triển, huyện Ba Vì xác định, di sản văn hóa là tài sản vô giá, gắn kết cộng đồng dân tộc. Đây cũng là nguồn lực để làm phong phú các sản phẩm du lịch, góp phần phát triển kinh tế - xã hội.

Tại lễ hội, người dân và du khách thập phương được tham gia nghi thức dâng hương tưởng nhớ công ơn Đức Thánh Tản, cầu cho mưa thuận, gió hòa, nhân cường, vật thịnh, dân sinh ấm no, hạnh phúc. Đồng thời, trong lễ khai mạc, du khách được thưởng thức màn trình diễn trống hội, hát múa Trường ca sử Việt và sử thi tái hiện truyền thuyết Sơn Tinh cầu hôn con gái Vua Hùng, giúp dân chế ngự thiên tai.

Hiện nay, huyện Ba Vì đang phối hợp với Sở Du lịch xây dựng thí điểm sản phẩm du lịch cộng đồng tại thôn Hợp Sơn, xã Ba Vì và sản phẩm du lịch nông nghiệp nông thôn, kết hợp một số tour tuyến giữa trang trại đồng quê, các khu du lịch trọng điểm với các làng nghề, các di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn.

Với truyền thống "Uống nước nhớ nguồn", tôn vinh những giá trị lịch sử truyền thống văn hóa, lễ hội Tản Viên Sơn Thánh tưởng nhớ tới công ơn Đức Thán Tản, qua đó giáo dục tinh thần nguồn cội, yêu quê hương, đất nước, nâng cao ý thức bảo vệ các giá trị văn hóa truyền thống, tín ngưỡng tâm linh của dân tộc cho các thế hệ mai sau.