Loạt điểm nghẽn cản trở sự bứt phá của startup công nghệ khí hậu

Trong Triển lãm Doanh nghiệp Khí hậu và Đối thoại Chính sách P4G được tổ chức vừa qua, có những startup đang hoạt động trong các lĩnh vực then chốt như năng lượng tái tạo, di chuyển xanh, giảm thất thoát và lãng phí thực phẩm, cùng nông nghiệp thông minh thích ứng khí hậu. Mỗi doanh nghiệp mang đến một góc nhìn mới và giải pháp sáng tạo, góp phần khẳng định cam kết của Việt Nam trong mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Điển hình là dự án Enfarm Agritech - sáng lập bởi ông Nguyễn Đỗ Dũng và TS. Hồ Long Phi, đang tạo nên một cuộc cách mạng trong nông nghiệp. Với thiết bị đo dinh dưỡng đất có giá chỉ từ 600.000 đồng nhưng cho kết quả tương đương phòng thí nghiệm, Enfarm giúp nông dân kiểm tra NPK, độ ẩm, pH ngay tại ruộng. Công nghệ này đã chứng minh hiệu quả trên vườn cà phê tại Đắk Lắk: năng suất tăng 30% trong khi lượng phân bón giảm 30%...

Hay như Alterno - startup công nghệ lưu trữ năng lượng bằng pin cát đã thu hút sự chú ý đặc biệt. Alterno từng giành chiến thắng tại cuộc thi Thách thức Net Zero 2023 với tổng giải thưởng hơn 15 tỷ đồng, do Touchstone Partners và Temasek Foundation (Singapore) tổ chức cùng sự phối hợp của Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM (HIDS). Giải pháp pin cát của Alterno sử dụng cát cách nhiệt và các ống dẫn nhiệt đặc chế, giúp tích trữ năng lượng để phục vụ các nhu cầu sấy, sưởi ấm hoặc gia nhiệt trong nông nghiệp.

Nếu trước đây, một cơ sở chế biến phải chi từ 60-70 triệu đồng mỗi năm cho tiền điện phục vụ sấy nông sản, thì nay, chỉ với khoản đầu tư dưới 500 triệu đồng vào hệ thống pin cát của Alterno, chi phí có thể được bù đắp sau 5 năm. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tiết kiệm đáng kể mà còn giảm phát thải, hướng tới mô hình sản xuất xanh và bền vững.

Bên cạnh Alterno và Enfarm Agritech, Forte Biotech cũng giới thiệu một giải pháp có tính ứng dụng cao cho ngành thủy sản. Startup này phát triển công nghệ chẩn đoán nhanh tại chỗ nhằm phát hiện bệnh trên tôm, giúp giảm thiểu tổn thất, nâng cao khả năng chống chịu của trang trại và hạn chế việc sử dụng hóa chất, kháng sinh. Đây là công cụ quan trọng cho một ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đang đối mặt nhiều rủi ro từ biến đổi khí hậu và dịch bệnh.

Có thể thấy, những dự án startup công nghệ trên không chỉ mang tính sáng tạo mà còn trực tiếp góp phần giải quyết các thách thức lớn của phát triển bền vững. Nhưng để các sáng kiến này thật sự bứt phá, con đường phía trước còn vướng nhiều rào cản về cơ chế và chính sách.

Các chuyên gia và doanh nghiệp đã chỉ ra hàng loạt điểm nghẽn. Đó là khoảng cách lớn giữa chính sách tăng trưởng xanh cấp cao và việc thực thi thực tế tại doanh nghiệp. Dù định hướng quốc gia đã rất rõ ràng, nhưng ở tầng triển khai, nhiều doanh nghiệp vẫn lúng túng khi tiếp cận các thủ tục chứng nhận sản phẩm, thử nghiệm công nghệ hoặc phân loại rác thải do thiếu hệ thống tiêu chuẩn cụ thể.

Các doanh nghiệp tại triển lãm đề xuất cần thiết lập cơ chế “sandbox” tạo cơ hội triển khai mô hình mới trong môi trường kiểm soát, đồng thời cho phép nhà quản lý theo dõi, điều chỉnh linh hoạt. Ngoài ra, việc thành lập liên minh đại diện chung cho lợi ích của doanh nghiệp xanh cũng được xem là giải pháp cần thiết để tiếng nói của khu vực tư nhân được lắng nghe trong quá trình hoạch định chính sách.