Lớp vốn mới mở đường cho tín dụng tư nhân tại Việt Nam

Sau khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, hệ thống ngân hàng quốc tế bị siết chặt bởi các chuẩn mực an toàn vốn Basel III, các bài kiểm tra sức chịu đựng và giới hạn cho vay đòn bẩy. Khi tín dụng đối với các khoản rủi ro cao và kỳ hạn dài bị thu hẹp, một khoảng trống vốn xuất hiện trên bảng cân đối của nhiều doanh nghiệp.

Hệ quả là, các quỹ tín dụng tư nhân (private credit) nổi lên như một kênh tài trợ thay thế, cho phép nhà đầu tư ngoài hệ thống ngân hàng trực tiếp cung cấp vốn vay cho doanh nghiệp. Đến cuối năm 2024, tổng tài sản quản lý (AUM) của các quỹ tín dụng tư nhân ước đạt 1,5-1,7 nghìn tỷ USD và được dự báo có thể tăng lên gần 2,8 nghìn tỷ USD vào năm 2028 nếu tốc độ huy động và giải ngân được duy trì.

Theo các tổ chức giám sát tài chính quốc tế như FSB và BIS, tín dụng tư nhân là phân khúc tăng nhanh nhất trong khối trung gian tài chính phi ngân hàng, với tỷ trọng ngày càng lớn trong tổng tài sản toàn cầu và đang mở rộng sang nhiều thị trường mới nổi, bao gồm Việt Nam.

Các tập đoàn quản lý tài sản lớn như Apollo, Blackstone hay KKR đều đang đẩy mạnh mảng tín dụng tư nhân, chiếm từ 60-80% tổng tài sản quản lý. Quy mô khổng lồ này cho thấy private credit đã trở thành một “trụ cột vốn hóa” mới bên cạnh ngân hàng và thị trường trái phiếu.

Cùng với đà phát triển của tín dụng tư nhân toàn cầu, tại Việt Nam đang hình thành một lớp vốn vay mới dưới dạng khoản vay thương mại trung và dài hạn do quỹ đầu tư tư nhân và ngân hàng quốc tế thu xếp. Các khoản vay này thường được đàm phán song phương hoặc theo mô hình khoản vay chung, không niêm yết trên thị trường, gắn với tài sản bảo đảm cụ thể và điều khoản tài chính riêng. Kỳ hạn và lịch trả lãi, trả gốc được thiết kế theo dòng tiền dự án, hoạt động song song với tín dụng hợp vốn từ ngân hàng.

Một trong những thương vụ đáng chú ý là Sơn Kim Land, công bố khoản tài trợ 200 triệu USD được cấu trúc dưới hình thức tín dụng tư nhân, do một nhà đầu tư tổ chức nước ngoài cung cấp. Jefferies Financial Group đóng vai trò thu xếp, còn YKVN đảm nhiệm tư vấn pháp lý. Nguồn vốn được sử dụng để triển khai các dự án nhà ở, khu nghỉ dưỡng và phát triển bất động sản cao cấp của doanh nghiệp.

Tương tự, VinFast (thuộc Vingroup) vay 510 triệu USD từ Deutsche Bank và SeaTown để bổ sung vốn lưu động và tài trợ hoạt động sản xuất - kinh doanh xe điện. Các khoản vay này được thiết kế riêng theo hồ sơ tín dụng của từng doanh nghiệp, khác biệt với cấu trúc chuẩn của các khoản vay hợp vốn ngân hàng.

Trong lĩnh vực năng lượng và hạ tầng, liên doanh AC Energy Corporation (ACEN) - BIM Group nhận khoản tài trợ 107 triệu USD cho dự án điện gió 88 MW tại Ninh Thuận, do Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) thu xếp cùng một nhóm tổ chức tài chính quốc tế, cung cấp nguồn tín dụng dài hạn cho năng lượng tái tạo.

Cùng thời gian, Gamuda Land Việt Nam tiếp cận khoản vay hợp vốn xanh quốc tế khoảng 300 triệu USD, do HSBC làm ngân hàng đầu mối, phục vụ các dự án bất động sản và hạ tầng xanh.

Bên cạnh dòng vốn xuyên biên giới, thị trường trong nước đang dần hình thành một lớp tín dụng tư nhân nội địa thông qua quỹ nợ và trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ -nơi các tổ chức đầu tư và công ty chứng khoán đóng vai trò trung gian vốn mới.

Vietnam Debt Fund (VDeF), ra mắt năm 2007 do Dragon Capital quản lý, là một trong những quỹ nợ đầu tiên theo mô hình này. Danh mục quỹ gồm trái phiếu doanh nghiệp, giấy tờ có giá, các khoản vay và nợ chuyển đổi của cả công ty niêm yết và chưa niêm yết. VDeF hướng tới nguồn thu ổn định từ lãi trái phiếu và lãi vay, đồng thời sử dụng quyền chọn chuyển đổi hoặc cấu trúc nợ lai vốn, bằng cách gom các khoản nợ tư nhân, đóng gói thành sản phẩm đầu tư và phân phối cho nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Ngoài Dragon Capital, nhiều công ty quản lý quỹ như VinaCapital, SSIAM, Vietcombank Fund (VCBF) và Techcom Capital cũng từng vận hành các quỹ trái phiếu doanh nghiệp với tỷ trọng lớn tài sản là trái phiếu bất động sản.

Như vậy, thông qua quỹ nợ, trái phiếu riêng lẻ và các nghiệp vụ tài trợ trung gian, tín dụng tư nhân đang dần trở thành chiếc cầu nối giữa hệ thống ngân hàng và thị trường vốn, góp phần tái cấu trúc nguồn tài trợ cho khu vực doanh nghiệp Việt.