Muôn vàn khó khăn cho những công ty Big 4 khi quyết định rời Nga

Chưa có công ty kiểm toán nào thực sự rời Nga. Deloitte cho biết họ có thể mất vài tuần, trong khi đó EY cho rằng họ có thể mất đến 12 tháng để rời khỏi Nga.

Từ khi Tổng thống Nga Vladimir Putin đưa quân vào Ukraine, hàng loạt công ty phương Tây đã cắt đứt quan hệ với Nga. Ngay cả với những công ty tuyên bố rằng họ đang rút lui khỏi thị trường Nga như ngân hàng Goldman Sachs và công ty năng lượng BP, tiến trình này vẫn còn diễn ra rất chậm.

Mặc dù đã quyết định theo công ty của mình rời đi, nhưng nhân viên của Big 4 vẫn đang phải đối mặt với rất nhiều vấn đề khó khăn. Một nhân viên của những công ty này cho biết: "Tất cả mọi người đều đang vô cùng hoảng loạn."

Ngoài việc có đến 15.000 nhân sự tại các văn phòng trên toàn nước Nga, Deloitte, EY, KPMG và PwC có nhiều mối quan hệ mật thiết với nền kinh tế nước này. Những công ty lớn nhất của Nga đều là khách hàng của 4 công ty này (kể cả những công ty thuộc sở hữu của nhà nước). Chẳng hạn như Gazprombank và Lukoil là khách hàng của KPMG, trong khi đó EY làm nhiệm vụ kiểm toán cho công ty Rosneft, VTB Bank và Evraz. PwC kiểm toán cho Sberbank và PhosAgro và thậm chí cả Ngân hàng Trung ương Nga. Trong khi đó, Deloitte kiểm toán cho Polyus - nhà sản xuất vàng lớn nhất của Nga.

Tất cả những điều này đã làm cho quá trình rời Nga của các công ty này trở nên khó khăn hơn. Chúng ta cùng tìm hiểu kỹ hơn về vấn đề này qua những thông tin sau đây.

Big 4 đã thực sự rời Nga?

Câu trả lời của Deloitte là: "Chưa. Quá trình này sẽ mất một vài tuần". PwC đang đặt mục tiêu rời Nga "trong vòng sáu tháng và càng sớm càng tốt". Còn KPMG chưa nói gì về thời gian họ sẽ rời Nga.

Trong một cuộc họp trực tuyến vào hôm thứ Ba vừa rồi, các nhà lãnh đạo toàn cầu của EY đã nói với hàng nghìn đối tác rằng thời gian di dời khỏi Nga của công ty này sẽ mất từ 8 đến 12 tháng.

Quyết định rời đi của EY có thể sẽ đảo ngược nếu tình hình ở Nga thay đổi. Một trong số các nhà lãnh đạo của công ty cho biết ông "hy vọng rằng chiến sự giữa hai bên sẽ dịu bớt". Tuy vậy, một người thân cận với EY cho biết rằng trong hội nghị, việc đào chiều kế hoạch rời Nga không phải là một phương án chính thống và thật là sai lầm nếu phương án này được đưa ra khi cả công ty đang cố gắng rời khỏi Nga.

Vấn đề đó là trong Big 4, mỗi công ty là một mạng lưới các công ty được sở hữu và quản lý độc lập. Họ ký kết các thỏa thuận với các công ty thành viên khác trong mạng lưới để chia sẻ chung một cái tên, một thương hiệu và sở hữu trí tuệ và tiêu chuẩn chất lượng chung. Cơ cấu này khiến các công ty này khó có thể rời đi và việc này thường mất của họ đến hơn một năm.

Trong trường hợp các công ty này muốn đẩy nhanh quá trình rút khỏi Nga, họ sẽ phải vượt qua những rào cản pháp lý và những chướng ngại thực tế. Một trong số đó là câu hỏi liệu các công ty thành viên trong hệ thống của Big 4 ở Nga có thể tiếp tục sử dụng các nền tảng kiểm toán toàn cầu của Big 4 theo giấy phép hay không.

Một người thân cận cho biết Deloitte đang cân nhắc liệu họ có nên chuyển hoạt động quản lý kinh doanh của mình ở Nga từ hệ thống kỹ thuật số sang dạng "giấy tờ thuần" hay không bởi vì giờ đây họ đang gặp nhiều hạn chế trong việc phải chia sẻ công nghệ với những công ty không cùng một hệ thống.

Microsoft đình chỉ hoạt động bán sản phẩm và dịch vụ mới ở Nga đồng nghĩa với việc các công ty địa phương có thể sẽ không có những công nghệ cơ bản để sử dụng.

Những công ty kiểm toán này cũng cho biết họ đang cố gắng tìm cách giải quyết vấn đề. Trong trường hợp những công ty thành viên mới tại Nga của Big 4 bị Điện Kremli trừng phạt khi rời đi, họ sẽ tìm cách để giảm thiểu những thiệt hại này xuống mức thấp nhất có thể.

Liệu Big 4 có phải gánh chịu thua lỗ và liệu nhiều người có khả năng mất việc?

Người ta có thể sẽ mất việc làm, nhưng theo cách gián tiếp. Các công ty của Nga sẽ tiếp tục hoạt động, nhưng việc các công ty phương Tây rút khỏi Nga và nền kinh tế trong nước đang ngày càng bị cô lập sẽ khiến cho số lượng công việc của những công ty này giảm xuống rất nhiều.

Khoảng một nửa doanh thu của PwC tại Nga đến từ mạng lưới toàn cầu của công ty này.

Một nhân viên của một công ty khác trong Big 4 cho biết: "Nếu bạn chỉ còn đến một nửa số khách hàng hiện tại có nghĩa là bạn đang rơi vào tình trạng khủng hoảng. Mọi người rồi sẽ rời đi."

Lợi nhuận của Big 4 ở Nga không được tiết lộ, nhưng số tiền này chủ yếu được giữ lại tại địa phương nên sẽ có ảnh hưởng rất ít đến tài chính của những công ty này trên toàn cầu.

Doanh thu hàng năm của Big 4 tại Nga là 167 tỷ USD - chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng doanh thu toàn cầu. Lý do chính khiến Big 4 kinh doanh tại Nga đó là để phục vụ cho hoạt động kinh doanh của các tập đoàn đa quốc gia.

KPMG cũng vừa mới công bố doanh thu của công ty này tại Nga năm 2020 đạt hơn 15 tỷ rúp (chỉ tương đương với khoảng 127 triệu USD) sau khi đồng rúp rớt giá kỷ lục.

Doanh thu từ các khách hàng kiểm toán của PwC đạt 5,8 tỷ rúp (43 triệu USD) vào năm 2021. Trong khi đó, doanh thu năm 2019 của EY đạt 6,2 tỷ rúp (46,2 triệu USD) vào năm 2019. Deloitte không công bố số liệu và không công ty nào tiết lộ doanh thu từ các hoạt động tư vấn khách hàng và thuế.

Những công ty Big 4 ở Nga cũng giới thiệu công việc cho các công ty thành viên trong cùng mạng lưới ở các quốc gia khác. Mặc dù không tiết lộ con số chính xác, theo một giám đốc điều hành của Big 4 doanh thu từ khoản phí giới thiệu này ở công ty ông chỉ ở mức hàng chục triệu USD mỗi năm – thấp hơn chi phí dừng các hoạt động kinh doanh của công ty này tại Nga.

Liệu Big Four có còn làm việc với khách hàng Nga?

Những công ty Big 4 tại Nga không bị ràng buộc bởi các lệnh trừng phạt của phương Tây và sẽ tiếp tục làm việc với các khách hàng trong nước. PwC tại Nga cho biết: "Các nguyên tắc và quy tắc làm việc với khách hàng ở Nga sẽ không thay đổi."

Bên ngoài nước Nga, Big 4 được yêu cầu ngừng làm việc với các khách hàng Nga ở những quốc gia có ban hành lệnh trừng phạt. Và họ cho biết rằng họ đang tuân thủ yêu cầu này.

Thậm chí, PwC cho biết họ còn từ chối làm việc với tất cả các khách hàng Nga dù ở tất cả các quốc gia khác, mặc dù các lệnh trừng phạt này chỉ được áp dụng ở một số ít quốc gia.

EY và PwC cho biết họ sẽ không phục vụ các tổ chức của chính phủ Nga hoặc các doanh nghiệp nhà nước. Deloitte sẽ không làm việc với chính phủ trung ương Nga. Trong khi đó, KPMG từ chối cho biết cách thức làm việc của mình đối với những khách hàng Nga.

Điều gì sẽ xảy ra với những công ty quốc tế ở lại Nga?

Các chi nhánh của Big 4 ở Nga dự kiến sẽ rời đi, nhưng họ còn nhiều vấn đề cần giải quyết. Theo các chuẩn mực kiểm toán, những công ty kiểm toán tập đoàn (công ty chuyên làm hoạt động kiểm toán cho các tập đoàn) nên giám sát hoạt động kinh doanh của khách hàng địa phương. Theo những kiểm toán viên cấp cao, hoạt động này giúp các công ty Big 4 xác thực được tình hình kinh doanh của những công ty quốc tế ở những quốc gia mà họ có những hoạt động kinh doanh quan trọng.

Nếu Moscow vẫn tiếp tục bị cô lập, tình hình ở đây có thể trở nên tương đối giống với Trung Quốc. Bắc Kinh đã bị đóng cửa trong một thời gian dài. Những nhà quản lý của các công ty Trung Quốc có niêm yết sàn chứng khoán ở nước ngoài bị cấm kiểm tra, xem xét các loại giấy tờ kiểm toán ở địa phương.

Ngoài ra, người ta cũng đặt ra câu hỏi rằng liệu Big 4 có nên giúp những công ty khách hàng như Danone, Toyota và Mars tiếp tục kinh doanh ở Nga.

PwC cho biết để tạo được "sự tin cậy cho những báo cáo nhà đầu tư của các công ty trên toàn thế giới thì những hoạt động kiểm toán ở Nga cũng cần phải được hoàn thành ".

Deloitte nói rằng công ty này sẽ "tôn trọng các cam kết và nghĩa vụ đối với các cơ quan quản lý và thị trường tài chính toàn cầu".

Các công ty Big 4 cũng không tiết lộ nhiều về những hoạt động mà họ vẫn đang làm để phục vụ cho các tập đoàn quốc tế đang kinh doanh tại Nga. Một nhân viên trong một công ty Big 4 cho biết họ sẽ có "những việc cần làm", chẳng hạn như giúp khách hàng thanh toán các khoản nợ thuế.

Giám đốc điều hành tại một công ty Big 4 khác cho biết những khách hàng lớn của họ cần tìm một ai đó để giải quyết những vấn đề phát sinh khi họ rời khỏi Nga.

"Nếu không phải chúng tôi thì ai sẽ là người giúp những công ty quốc tế này rời khỏi Nga một cách dễ dàng?"