Ngân hàng đứng trước áp lực tái cấu trúc nguồn vốn

Báo cáo cập nhật về ngành ngân hàng do Công ty cổ phần Xếp hạng Tín nhiệm Đầu tư Việt Nam (VIS Rating) công bố mới đây cho thấy, tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn (CASA) toàn hệ thống ngân hàng ghi nhận xu hướng giảm mạnh trong quý đầu năm 2025.

Đây là dấu hiệu đáng lo ngại, phản ánh sự suy yếu rõ rệt của nguồn vốn giá rẻ - một yếu tố quan trọng giúp các ngân hàng duy trì chi phí vốn thấp và nâng cao hiệu quả hoạt động.

VIS Rating đánh giá, tỷ lệ tiền gửi CASA trên tổng dư nợ cho vay của toàn ngành giảm 2 điểm phần trăm so với quý trước, xuống còn 18,8% trong quý I/2025. Nguyên nhân chính đến từ việc các doanh nghiệp rút tiền gửi tại một số ngân hàng, điển hình như LPBank, MB, SeABank, TPBank. Ngược lại, chỉ có OCB tiếp tục cải thiện CASA nhờ các nỗ lực số hóa liên tục.

Mặc dù tổng lượng tiền gửi tiếp tục tăng nhẹ qua các năm, nhưng tỷ lệ CASA vẫn suy giảm. Điều này cho thấy dòng tiền nhàn rỗi của người dân và doanh nghiệp đang dần chuyển hướng từ tài khoản thanh toán sang tiền gửi có kỳ hạn, nhằm hưởng mức lãi suất cao hơn.

Phân chia theo quy mô tổ chức tín dụng, nhóm ngân hàng quốc doanh tiếp tục duy trì tỷ lệ CASA cao nhất. Trong khi đó, nhóm ngân hàng tư nhân quy mô nhỏ lại duy trì tỷ lệ CASA ở mức rất thấp, chỉ dưới 10% và gần như không cải thiện trong suốt giai đoạn từ năm 2020 đến nay.

Các ngân hàng tư nhân quy mô vừa và nhỏ cũng đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn chi phí thấp, từ đó chịu áp lực lớn hơn về biên lãi ròng (NIM) và hiệu quả hoạt động.

Theo đó, các ngân hàng chứng kiến tỷ lệ CASA sụt giảm mạnh so với quý trước như: SeABank, MB, TPBank... là những đơn vị chịu ảnh hưởng nặng nề nhất khi lượng tiền gửi không kỳ hạn bị rút đáng kể.

Hệ quả của sự sụt giảm này khiến các ngân hàng bị đánh giá có cơ cấu nguồn vốn yếu tăng mạnh trong quý đầu năm 2025. Trước bối cảnh tỷ lệ tiền gửi không kỳ hạn sụt giảm đã và đang gây áp lực rõ rệt lên nhiều ngân hàng, các nhà băng cần có chiến lược linh hoạt hơn để giữ chân tiền gửi không kỳ hạn, thông qua cải thiện dịch vụ, tăng cường tiện ích và nâng cao trải nghiệm người dùng.

Bên cạnh CASA giảm, một chỉ số khác đang thu hút sự chú ý là tỷ lệ LDR - cho vay trên tiền gửi khách hàng - tăng lên mức 108%, cao nhất trong vòng 5 năm trở lại đây. Theo đánh giá của VIS Ratings, nguyên nhân chủ yếu đến từ chênh lệch giữa tốc độ tăng trưởng tín dụng (đạt 3,6% từ đầu năm) và tốc độ huy động tiền gửi (chỉ tăng khoảng 1,5%). Điều này đặc biệt rõ rệt ở nhóm ngân hàng quy mô vừa, nơi tài sản thanh khoản thấp và lượng tiền gửi rút ra lớn.

Tuy nhiên, thay vì coi LDR cao là rủi ro, nhiều ngân hàng lại nhìn nhận đây là cơ hội để đa dạng hóa cấu trúc vốn. VIS Ratings cho biết, xu hướng phát hành trái phiếu kỳ hạn dài, tăng huy động qua giấy tờ có giá và vay trên thị trường liên ngân hàng đang được đẩy mạnh nhằm bổ sung nguồn vốn trung dài hạn cho nhu cầu tín dụng đang tăng. Đặc biệt, nhóm ngân hàng như TCB, HDB và MBB đang nổi lên với chiến lược quản lý vốn hiệu quả, tận dụng chi phí tín dụng thấp, tăng thu nhập từ dịch vụ và duy trì ROAA (tỷ suất lợi nhuận doanh nghiệp trên tài sản trung bình) ở mức cao.

Trong bối cảnh mặt bằng lãi suất đầu vào đang trong xu hướng giảm, LDR cao không còn là “vùng rủi ro”, mà trở thành “vùng tối ưu” để các ngân hàng tận dụng vốn rẻ cho vay trung dài hạn, từ đó nâng cao khả năng sinh lời ổn định. Bên cạnh đó, kiểm soát danh mục tín dụng với tỷ trọng cho vay cá nhân, bất động sản ổn định dòng tiền và chọn lọc doanh nghiệp có sức khỏe tài chính tốt cũng là cách để duy trì chất lượng tài sản trong điều kiện sử dụng vốn nhiều hơn huy động.

Với việc CASA suy giảm, LDR lại tăng cao, điều này đòi hỏi các ngân hàng phải điều chỉnh mạnh trong chính sách vốn, không chỉ để ứng phó tình thế mà còn định hình lại cấu trúc tài chính dài hạn.

Thực tế cho thấy, các ngân hàng có năng lực tái cấu trúc vốn hiệu quả là những tổ chức đang triển khai “chiến lược kép”: vừa mở rộng phát hành trái phiếu và giấy tờ có giá kỳ hạn dài, vừa tăng cường kênh huy động số nhằm thu hút dòng tiền ổn định từ cá nhân. MSB, TCB và OCB là ba ví dụ điển hình trong quý I/2025, với chiến lược linh hoạt giúp ổn định chi phí vốn và hạn chế áp lực thanh khoản ngắn hạn.

VIS Ratings nhấn mạnh rằng, thay vì cố gắng đẩy CASA bằng mọi giá, ngân hàng cần hướng đến cấu trúc vốn cân bằng: vừa đảm bảo kỳ hạn phù hợp giữa nguồn và sử dụng vốn, vừa tối ưu chi phí và rủi ro thanh khoản. Không phải mọi ngân hàng đều cần tỷ lệ CASA cao, nhưng mọi ngân hàng đều cần khả năng quản lý vốn chủ động, khoa học và gắn với chiến lược tài chính dài hạn.

Trên nền tảng đó, tái cấu trúc vốn không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc trong giai đoạn mới. Khi CASA không còn là “phao cứu sinh” duy nhất, và LDR không còn là chỉ số đáng sợ, thì bản lĩnh tài chính của ngân hàng sẽ thể hiện qua cách họ thiết kế lại hệ sinh thái vốn – linh hoạt, ổn định và có chiều sâu chiến lược thực sự. Đây cũng là điều kiện tiên quyết để bước vào chu kỳ tăng trưởng tiếp theo với nền tảng tài chính lành mạnh hơn.