Ngành bán lẻ bước sang giai đoạn sàng lọc mạnh mẽ

Số liệu kinh tế tháng 11 cho thấy, doanh số bán lẻ chỉ tăng khoảng 7,15% so với cùng kỳ, thấp hơn đáng kể mức trung bình 10 năm dù các động lực khác như đầu tư công, tín dụng và FDI vẫn duy trì đà tăng. Như vậy, thị trường bán lẻ vẫn chưa đạt mục tiêu của Chính phủ đề ra (tăng 10-12%/năm).

Theo SHS Research, ngành bán lẻ đang nghỉ nhịp, chứ không gãy nhịp. Và chính trong giai đoạn nghỉ nhịp này, sự khác biệt về mô hình kinh doanh mới là lợi thế. Khả năng chịu đựng và tối ưu mô hình trở thành yếu tố quyết định.

Nếu cần tìm một doanh nghiệp đại diện cho khả năng “chịu đựng tốt” trong ngành bán lẻ tiêu dùng, Masan (MSN) là cái tên nổi bật. Chiến lược của Masan không nằm ở việc mở rộng bằng mọi giá, mà là xây dựng hệ sinh thái đủ sâu để tối ưu từng mắt xích: Từ hàng tiêu dùng (MCH), bán lẻ hiện đại (WCM), thực phẩm có thương hiệu (MML), đến đồ uống và F&B. Đây chính là nền tảng giúp Masan giữ được vị thế trong giai đoạn thị trường không còn tăng trưởng dễ dàng.

Không chỉ Masan, nhiều doanh nghiệp bán lẻ lớn khác cũng đang bước vào giai đoạn tái định hình. Bách Hóa Xanh, sau quá trình tái cấu trúc mạnh, đã cải thiện hiệu quả trên từng cửa hàng và tiếp tục mở rộng, đặc biệt tại miền Trung. Tuy nhiên, với hơn 2.300 cửa hàng, bài toán logistics, hàng tươi sống và kiểm soát chi phí sẽ ngày càng nhạy cảm khi biên lợi nhuận ngành mỏng.

Ở mảng bán lẻ dược, FPT Long Châu nổi lên như một mô hình có tính phòng thủ cao nhờ nhu cầu thiết yếu. Tuy vậy, sau giai đoạn mở chuỗi nhanh, trọng tâm 2025-2026 không còn là mở mới, mà là tối ưu hiệu quả trên mỗi điểm bán. Thực tế từ Pharmacity cho thấy mở rộng nhanh nhưng mô hình chưa đủ bền sẽ gặp khó khi chi phí vốn tăng.

Với bán lẻ điện máy, Thế Giới Di Động, Điện máy Xanh và FPT Shop buộc phải chuyển từ chiến lược mở rộng sang tinh gọn, tối ưu và gia tăng doanh thu trên mỗi cửa hàng. Đây không còn là cuộc đua số lượng, mà là cuộc chơi của quản trị.

Khi thị trường không còn ưu ái tăng trưởng đại trà, những doanh nghiệp có dòng tiền khỏe, kiểm soát chi phí tốt và hiểu rõ khách hàng sẽ trụ vững. Ngược lại, các mô hình mở rộng bằng nợ, biên lợi nhuận mỏng và vận hành chưa tối ưu sẽ chịu áp lực tái cấu trúc, thậm chí bị đào thải.

Thị trường bán lẻ Việt Nam bước vào một giai đoạn mới, có tính sàng lọc mạnh hơn: Không còn là cuộc chơi đại trà, mà là cuộc chơi của năng lực vận hành và sức bền tài chính.