Ngành cá ngừ đối mặt thách thức từ các thị trường nhập khẩu chủ lực

Dẫn số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (VASEP) cho biết, giá trị xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam trong tháng 2 đã cán mốc gần 73 triệu USD, tăng 41% so với cùng kỳ năm 2024, đây cũng là mức cao nhất so với cùng kỳ của 5 năm qua. Tính luỹ kế 2 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu đạt hơn 139 triệu USD, tăng 6%.

Xuất khẩu các nhóm sản phẩm cá ngừ tươi, đông lạnh và khô tiếp tục tăng trưởng tốt so với cùng kỳ, tăng 23%. Trái lại, xuất khẩu cá ngừ chế biến và đóng hộp giảm 9%.

Xuất khẩu cá ngừ sang các thị trường chính trong tháng 2 phần lớn đều tăng trừ Italy, Israel và Mexico. Đáng chú ý trong tháng 2 này, xuất khẩu cá ngừ sang các thị trường lớn như Mỹ, EU, Canada hay Nhật Bản đều tăng trưởng ấn tượng.

Dù có những tín hiệu tích cực, ngành cá ngừ Việt Nam đang phải đối mặt với những rào cản không nhỏ đến từ những quy định khắt khe của các thị trường nhập khẩu lớn, đặc biệt là Mỹ và EU.

Đầu tiên là vấn đề liên quan đến chống đánh bắt bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU), một yếu tố đã khiến thủy sản Việt Nam nhiều năm liền chịu thẻ vàng từ Liên minh châu Âu. Trong bối cảnh đó, Nghị định 37/2024/NĐ-CP quy định cá ngừ vằn phải có chiều dài tối thiểu 0,5m mới được phép khai thác đang gây ra khó khăn lớn cho ngư dân và doanh nghiệp trong việc đảm bảo nguồn nguyên liệu phù hợp. Hoạt động xuất khẩu các sản phẩm cá ngừ chế biến và đóng hộp đang bị kìm hãm.

Về phía Mỹ, các quy định ngày càng nghiêm ngặt đang đặt ngành thủy sản Việt Nam vào tình thế khó xử. Đạo luật Bảo vệ động vật có vú ở biển (MMPA) yêu cầu các nước xuất khẩu phải chứng minh quy trình khai thác không gây hại đến sinh vật biển, đồng thời áp dụng các quy định quản lý tương đương với Mỹ. 

Tuy nhiên, theo thông báo mới đây của Cục Quản lý Đại dương và Khí quyển Mỹ (NOAA), Việt Nam không được công nhận là có hệ thống tương đương, và nếu không có điều chỉnh phù hợp, nhiều loài hải sản Việt Nam, trong đó có cá ngừ, có nguy cơ bị cấm nhập khẩu vào Mỹ từ ngày 1/1/2026.

Ngoài ra, Mỹ cũng có kế hoạch mở rộng Chương trình Giám sát Thủy sản Nhập khẩu (SIMP). Cụ thể, chương trình yêu cầu nhà nhập khẩu cung cấp thêm thông tin chi tiết, làm tăng chi phí tuân thủ. 

"Với kim ngạch xuất khẩu chiếm phần lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam, quy định của MMPA và SIMP có thể gây ảnh hưởng đến ngành thủy sản, thậm chí đe dọa uy tín và vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế", VASEP nhìn nhận.

Để vượt qua thách thức và không bị tụt lại trong cuộc đua thương mại thủy sản quốc tế, ngành cá ngừ Việt Nam cần có những bước đi chủ động và quyết liệt hơn. Theo VASEP, ngành cá ngừ cần sự đồng hành quyết liệt từ các cơ quan thẩm quyền và nhà quản lý ngành trong việc hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực giám sát và hỗ trợ ngư dân tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế. Bên cạnh đó, cần có chính sách hỗ trợ thiết thực cho ngư dân và doanh nghiệp để thích nghi nhanh hơn với các yêu cầu mới từ các thị trường xuất khẩu khó tính.