Ngành cao su chủ động thích ứng với EUDR

Ngành cao su là một trong những ngành kinh tế quan trọng của Việt Nam. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, xuất khẩu cao su tháng 4 ước đạt 85 nghìn tấn với giá trị đạt 135 triệu USD, đưa tổng khối lượng và giá trị xuất khẩu cao su 4 tháng đầu năm đạt lần lượt là 499 nghìn tấn và 743 triệu USD, tăng 6,4% về khối lượng và tăng 13,8% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023.

Trước đó, năm 2023 kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng cao su của Việt Nam đạt 9,4 tỉ USD, trong đó bao gồm cao su thiên nhiên (2,1 triệu tấn, 2,9 tỉ USD) và các sản phẩm cao su như lốp xe, găng tay,... (4,4 tỉ USD) và gỗ cao su (2,2 tỉ USD).

Thị trường xuất khẩu chính của ngành cao su Việt Nam (chỉ tính cao su thiên nhiên và sản phẩm cao su) bao gồm Trung Quốc (chiếm 32,7% tổng kim ngạch), Hoa Kỳ (20,9%), EU và một số thị trường khác. Trong đó EU đứng thứ 3 với kim ngạch đạt 469 triệu USD, tương đương 6,5% tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2023.

Tuy nhiên, các sản phẩm từ cao su khi nhập khẩu vào thị trường EU cần đáp ứng yêu cầu trong Quy định của EU về các sản phẩm không gây phá rừng (EUDR), trong đó đảm bảo đã được thực hiện đầy đủ các quy định về trách nhiệm giải trình (Due diligence), bao gồm việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm tới từng lô đất sản xuất ra các hàng hóa đó.

Tại hội thảo "Chuỗi cung ứng ngành cao su Việt Nam - Chuẩn bị để đáp ứng quy định chống phá rừng của châu Âu" do Hiệp hội cao su Việt Nam (VRA) và Tổ chức Forest Trends tổ chức ngày 17/5, ông Võ Hoàng An, Tổng thư ký Hiệp hội cao su Việt Nam (VRA), cho biết EUDR sẽ tạo động lực cho Việt Nam trong việc phát triển ngành cao su theo hướng bền vững hơn.

Tuy nhiên, EUDR cũng đem lại không ít thách thức cho ngành cao su Việt Nam, đặc biệt trong việc truy xuất nguồn gốc. Nguồn cung cao su thiên nhiên đầu vào của Việt Nam tương đối đa dạng, bao gồm từ đại điền, tiểu điền trong và ngoài nước, các nguồn này có thể được phối trộn trong quá trình chế biến. Việc tuân thủ các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, đánh giá rủi ro từng lô hàng sẽ là thách thức lớn.

Hướng tới đáp ứng đầy đủ các quy định của EUDR và phát triển bền vững ngành cao su Việt Nam trong tương lai, chuyên gia tại hội thảo đã đề xuất nhiều giải pháp. 

Ông Tô Xuân Phúc - Chuyên gia của Tổ chức Forest Trends nhấn mạnh, việc đáp ứng các yêu cầu của EUDR đóng vai trò quan trọng nhằm duy trì tiếp cận đối với thị trường này trong tương lai.

"Để đáp ứng với yêu cầu EUDR đòi hỏi ngành cao su Việt Nam cần đánh giá lại toàn bộ các nguồn cung, hệ thống hóa và tài liệu hóa kênh lưu thông và sản phẩm đầu ra. Đối với nguồn cung trong nước, cần thực hiện nghiêm việc truy xuất nguồn gốc. Các doanh nghiệp có diện tích cao su tập trung cần ưu tiên thực hiện các hoạt động nhằm đạt chứng chỉ quản lý bền vững", ông Tô Xuân Phúc nêu rõ.

Đối với nguồn cao su nhập khẩu, thu thập thông tin và minh bạch về nguồn cung đóng vai trò tối quan trọng. Thông tin cần thu thập bao gồm nguồn gốc cao su nhập khẩu, các bên tham gia chuỗi, các quốc gia cung ứng, bằng chứng về các giao dịch giữa các bên và bằng chứng về sự tuân thủ với các quy định pháp luật của các bên tham gia chuỗi tại các quốc gia này.

Với tình trạng chuỗi cung phức tạp và thiếu thông tin như hiện nay, nguồn cung nhập khẩu hiện chưa rõ nguồn gốc cần được tách bạch với các nguồn đã có chứng nhận.

Ngoài ra, Việt Nam, các quốc gia cung cao su nguyên liệu cho Việt Nam và các quốc gia nhập khẩu các mặt hàng cao su từ Việt Nam cần xây dựng cơ chế chia sẻ thông tin về chuỗi cung, từ nguồn cung nguyên liệu đến các thị trường tiêu thụ các mặt hàng cao su. 

Việc ứng dụng các giải pháp số hóa, trí tuệ nhân tạo, blockchain thời gian thực có thể giúp đơn giản hoá, minh bạch và tiếp cận nhanh chóng các thông tin được chia sẻ giữa các bên liên quan trong chuỗi.

Về phía doanh nghiệp cũng cần chủ động rà soát chuỗi cung ứng, xây dựng cơ sở dữ liệu truy xuất nguồn gốc, đánh giá rủi ro, cơ chế chia sẻ và phản hồi thông tin thông qua ứng dụng công nghệ tích hợp.

Duy trì xây dựng các chuỗi cung nguyên liệu có chứng chỉ bền vững nhằm tạo cơ sở bước đầu giúp đáp ứng được các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Chủ động hợp tác với các doanh nghiệp nhập khẩu của EU để nắm bắt thông tin cập nhật về các quy định trong EUDR, đối thoại với nhà nhập khẩu về lộ trình từng bước thay đổi, điều chỉnh chuỗi cung hiện tại của doanh nghiệp, qua đó đáp ứng chặt chẽ các yêu cầu của EUDR.